Οι πιο σπουδαίες γυναίκες του ουίσκι!

Αυτό το άρθρο είναι διαθέσιμο επίσης στα: Αγγλικα

*του Γιάννη Αικατερινίδη

Είναι ευρέως γνωστό ότι η συνταγή για να φτιάξεις ουίσκι, με τα σκοτσέζικα πρότυπα, είναι εξαιρετικά απλή, αρκούν μόνο τρία συστατικά για να δημιουργηθεί το νερό της ζωής: βυνοποιημένο κριθάρι, νερό και μαγιά. Ωστόσο, το πώς θα συνδυαστούν αυτά τα υλικά κάνουν το κάθε ουίσκι ξεχωριστό. Κάθε ένα από αυτά τα υλικά παίζει το ρόλο του στο τελικό αποτέλεσμα. Κάθε βήμα στην παραγωγή ουίσκι έχει ιδιαίτερη σημασία και βήμα-βήμα δημιουργούνται αυτές οι γευστικές νότες που λατρεύουμε να διακρίνουμε όταν αποφασίζουμε να δοκιμάσουμε μια νέα ετικέτα. Η γεύση, το σώμα, το άρωμα, η επίγευση σίγουρα είναι οι πρωταγωνιστές μιας φιάλης ουίσκι, όμως συχνά ξεχνάμε τον κόπο, ανδρών και γυναικών της βιομηχανίας, που απαιτείται προκειμένου να πάρει σάρκα και οστά μια εμφιάλωση. Τίποτα δεν γίνεται μόνο του και παρόλο που ιστορικά το ουίσκι ήταν ανδροκρατούμενος χώρος με την πάροδο των χρόνων οι γυναίκες του ουίσκι γίνονται ολοένα και περισσότερες, ειδικά εκείνες που εμπλέκονται στην παραγωγική διαδικασία.

Καθώς η βιομηχανία του ουίσκι εξελίσσεται, όλο και περισσότερες θέσεις καλύπτονται από ικανές και δυναμικές κυρίες. Άλλες νέες, άλλες με εμπειρία, κάποιες σε ηγετικές θέσεις, άλλες σε πιο βοηθητικούς ρόλους, όμως κάθε μια έχει να προσθέσει το δικό της λιθαράκι στην ανάπτυξη του αγαπημένου μας αποστάγματος. Είναι ξεκάθαρο στις μέρες μας, ότι η βιομηχανία του ουίσκι, παρόλο που η αναλογία ανδρών-γυναικών είναι ακόμα δυσανάλογη, αποτελεί έναν εξαιρετικό χώρο εργασίας για όποιες γυναίκες επιλέξουν να ακολουθήσουν το συγκεκριμένο εργασιακό μονοπάτι.

Όσοι δεν γνωρίζετε ποια είναι η Rachel Barrie τότε σας προτρέπω να διαβάσετε το άρθρο: Rachel Barrie: η Grande Dame του σκωτσέζικου ουίσκι! που έχει ήδη δημοσιευτεί στο bitterbooze.com.

Ας δούμε όμως ποιες υπήρξαν οι πρωτοπόρες αυτές γυναίκες του ουίσκι που άλλαξαν τους κανόνες του παιχνιδιού και θέσανε τις βάσεις ούτως ώστε σήμερα το ουίσκι να μην είναι αποκλειστικά μια αντρική υπόθεση.

Elizabeth Cumming – Η επιχειρηματίας

Μπορεί το προβεβλημένο όνομα της οικογένειας Cumming να είναι η πεθερά της, Helen, η οποία μαζί με τον άντρα της, John, θέσανε το 1824 στο Mannoch Hill τις βάσεις του Cardhu distillery (νομίζω όλοι έχουμε δει τη διαφήμιση με τη σημαία που ειδοποιούσε όταν ερχόταν έλεγχος και όλοι ξέρουμε τις ιστορίες που πουλούσε φιάλες από το παράθυρο σε ταξιδιώτες της περιοχής) όμως το πραγματικό επιχειρηματικό δαιμόνιο το είχε η γυναίκα του γιού της Lewis, Elizabeth, η οποία ανέλαβε το αποστακτήριο μετά το θάνατο του άντρα της το 1872.

Η Elizabeth Cumming

O Alfred Barnard, στο βιβλίο του, The Whisky Distilleries of the United Kingdom, που έγραψε το 1887, αναφέρεται στην Elizabeth Cumming γράφοντας χαρακτηριστικά:

«Η κα. Lewis Cumming διοικούσε προσωπικά την επιχείρηση για δεκαεπτά χρόνια και μόνο στις συνεχιζόμενες προσπάθειές της οφείλεται η επιτυχία του αποστακτηρίου. Ήταν αυτή η κυρία που διεύρυνε το αποστακτήριο το 1884. Πριν από αυτήν, το αποστακτήριο μπορούσε να παράγει μόνο 500 γαλόνια την εβδομάδα, όμως μετά τις αλλαγές που πραγματοποίησε και τις εκτεταμένες προσθήκες, το νέο αποστακτήριο έδινε 1.680 γαλόνια την εβδομάδα. Ως συγγραφέας και ανταποκριτής, έχω πειστεί ότι κανείς, ούτε άντρας ούτε γυναίκα, μπορούσε να ανταγωνιστεί την κυρία Cumming.»

Ως αποτέλεσμα των επιχειρηματικών της κινήσεων, το 1893 πουλάει το αποστακτήριο στην εταιρεία Johnnie Walker and Sons, με τη διαβεβαίωση ότι ο γιός της, John, θα παραμείνει ως μέλος στο διοικητικό συμβούλιο και κανένας υπάλληλος δεν θα χάσει τη θέση εργασίας του, καταφέρνοντας έτσι ουσιαστικά να εξασφαλίσει το μέλλον της οικογένειας της, αλλά και των υπαλλήλων του Cardhu distillery.

Σε μια εποχή που ο χώρος των επιχειρήσεων δεν ήταν προσβάσιμος στο γυναικείο φύλο, η Elizabeth άλλαξε πρόωρα τη δομή της βιομηχανίας του ουίσκι. Κατάφερε παράλληλα με τις επιχειρηματικές της δραστηριότητες να μεγαλώσει τέσσερα παιδιά, μεταμόρφωσε το μέρος αγοράζοντας 16 στρέμματα και επένδυσε σε ολοκαίνουρια κτίρια και σε προσωπικό προκειμένου να καλύψει τις ανάγκες των blender που πουλούσαν ουίσκι. Εξαιρετική, ασυναγώνιστη, σίγουρα από τις πλέον αξιομνημόνευτες γυναίκες του ουίσκι.

Elizabeth Leitch ‘Bessie’ Williamson – Η κυρία του νησιού 

Όταν αποδέχτηκε μια, κατά τα άλλα προσωρινή, καλοκαιρινή εργασία στο αποστακτήριο του Laphroaig, κανείς δεν περίμενε πως αυτή η κυρία θα γινόταν μια από τις πιο εμβληματικές γυναίκες του ουίσκι, σε μια εποχή που οι λιγοστές που ήδη δουλεύαν στη βιομηχανία διατηρούσαν σχεδόν αποκλειστικά θέσεις καθαρίστριας ή γραμματειακής υποστήριξης.

Η Bessie γεννήθηκε το 1910 στη Γλασκόβη, προερχόμενη από μια οικογένεια που δεν είχε σχέσεις με τη βιομηχανία του ουίσκι. Τελείωσε τις σπουδές της στο πανεπιστήμιο της πόλης της το 1932 και τα σχέδια της ήταν να γίνει δασκάλα. Το καλοκαίρι του 1934 όμως, αποφασίζει να πάει με την καλύτερή της  φίλη, Margaret Prentice, για διακοπές στο Islay. Μαθαίνει ότι υπάρχει ελεύθερη θέση για προσωρινή δουλειά στο αποστακτήριο του Laphroaig, κάνει αίτηση, την αποδέχονται και από εκείνη τη στιγμή δεν ξαναγύρισε πίσω.

Δουλεύει απευθείας με τον Ian Hunter, ιδιοκτήτη του αποστακτηρίου και μετά το εγκεφαλικό που παθαίνει ο Hunter το 1938, αναλαμβάνει θέση στο management της εταιρείας.

Το 1944, όταν το αποστακτήριο είναι έτοιμο να ξαναρχίσει την παραγωγή αφού χρησιμοποιήθηκε ως αποθήκη πυρομαχικών κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, μεταβιβάζεται ο έλεγχος στην ίδια. Η εταιρεία D Johnston & Co γίνεται ανώνυμη το 1950 και η Bessie Williamson παίρνει ένα μικρό ποσοστό των μετοχών.

Μετά το θάνατο του Hunter, η Bessie είναι το απόλυτο αφεντικό στο Laphroaig και υπό την ηγεσία της ο αγαπημένος μας «βάτραχος» γνωρίζει μέρες δόξας. Η Williamson λαμβάνει μεγάλο μερίδιο ευθύνης για την άνθιση του σκοτσέζικου ουίσκι στην Αμερική. Υπήρξε η μοναδική γυναίκα που διοικούσε ένα αποστακτήριο τον 20^ο αιώνα στη Σκοτία και προσέφερε όσο κανείς άλλος στην ανάδειξη και τον εκσυγχρονισμό του Laphroaig, ενώ παρέμεινε ως πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της D Johnston & Co Ltd, μέχρι να αποσυρθεί το 1972.

Αξίζει επίσης να αναφέρουμε πως η κυρία του Laphroaig έγινε μια από τις πιο αγαπητές προσωπικότητες στο Islay για τη συμβολή της στην κοινωνική και επιχειρηματική ζωή του νησιού. Έχει διαδραματίσει εξέχοντα ρόλο στο αγροτικό ινστιτούτο των γυναικών της Σκοτίας και έχει διοργανώσει πολλές εκδηλώσεις  προκειμένου να συγκεντρώσει χρήματα για τη βοήθεια της τοπικής κοινότητας. Το 1963, της απονεμήθηκε η τάξη του Τάγματος του Αγίου Ιωάννη (Order of St John) για το φιλανθρωπικό της έργο.

Rita Taketsuru – 竹鶴リタ – Η μητέρα του Γιαπωνέζικου ουίσκι

Η Jessie Roberta Cowan, όπως είναι το κανονικό της όνομα, γεννημένη το 1896 στο Kirkintilloch, μια μικρή πόλη κοντά στη Γλασκόβη, έπαιξε ζωτικό ρόλο στην εισαγωγή του ουίσκι στην Ιαπωνία. Αν ο πατέρας του Γιαπωνέζικου ουίσκι είναι ο Masataka Taketsuru τότε σίγουρα η Rita είναι η μητέρα του.

Η Rita Taketsuru υπήρξε κόρη του τοπικού γιατρού και έζησε όμορφα και ξέγνοιαστα παιδικά χρόνια. Μετά το θάνατο του πατέρα της όμως η οικογένεια άρχισε να αντιμετωπίζει οικονομικές δυσκολίες και κάπου εκεί η Rita γνωρίζει τον μελλοντικό σύζυγο της, Masataka Taketsuru, ο οποίος επισκεπτόταν το σπίτι της οικογένειας, προκειμένου να διδάξει τον μικρότερο αδελφό της, Campbell, την πολεμική τέχνη του judo. Το ζευγάρι παντρεύτηκε στις 8 Ιανουαρίου του 1920, παρά τις αντιρρήσεις της κοινωνίας (ιδιαίτερα από τη πλευρά του γαμπρού) λόγω της διαφορετικής κουλτούρας και πήγαν να ζήσουν στην Ιαπωνία.

H Rita στήριξε τον σύζυγό της με όλες της τις δυνάμεις. Σύμφωνα με τον international sales manager της Nikka, Emiko Kaji, o ρόλος της Rita Taketsuru ήταν κάτι παραπάνω από καταλυτικός προκειμένου ο Masataka να πραγματοποιήσει το όνειρό του. Εκτός από τις διασυνδέσεις της στη Σκοτία και τη φυσική της παρουσία, βοήθησε και οικονομικά την επιχείρηση σε πολύ δύσκολες εποχές. Τίποτα δεν θα ήταν το ίδιο χωρίς τη δική της συνεισφορά, διεκδικώντας έτσι τη δική της θέση ως μια από τις πιο σημαντικές γυναίκες του ουίσκι.

Βασίλισσά Victoria – Το στέμμα στην υπηρεσία του ουίσκι

Με ευκολία θα μπορούσαμε να τη χαρακτηρίσουμε ως τη βασίλισσά του ουίσκι. Είναι δύσκολο να φανταστούμε τη σκληρή μονάρχη ως party animal, όμως το πάθος της για το απόσταγμα υπήρξε τόσο μεγάλο που η αριστοκρατία της εποχής απαρνήθηκε το κονιάκ.

Εικάζεται ότι η Βασίλισσα ανακάλυψε το ουίσκι όταν εκείνη και ο σύζυγός της, Πρίγκιπας Αλβέρτος, επισκέφθηκαν τα Highlands για πρώτη φορά το 1842. Παρόλα αυτά όμως υπάρχουν αναφορές ότι το 1841 ο πρίγκιπας της Ουαλίας, Charles A Murray, ως μέλος της βασιλικής αυλής έγραψε ένα γράμμα στον Daniel Campbell του Islay, ζητώντας ένα βαρέλι ουίσκι για το κελάρι της βασίλισσας από το καλύτερο Islay Mountain Dew. Το βαρέλι, φαίνεται να παραδόθηκε στον J Christie Esq, Gentleman του βασιλικού κελαριού στο St James’ Palace στο Λονδίνο.

Γνωρίζουμε ότι μέχρι τότε, η Βικτώρια είχε δώσει τη βασιλική σφραγίδα αναγνώρισης (Royal Warrant) σε δύο αποστακτήρια της Σκοτίας στην ηπειρωτική χώρα. Πρώτα πήρε το αποστακτήριο του Brackla που ανήκε στον πρώην στρατιωτικό, William Fraser, και είχε πρωτοπορήσει με την απόκτηση ενός Royal Warrant από τον πατέρα της Βικτώρια, William IV. Η Βικτώρια ανανέωσε το ένταλμα το 1838, λίγο μετά την άφιξή της στο θρόνο, και στη συνέχεια έδωσε ένα δεύτερο Royal Warrant στον σκοτσέζο αθλητή και παραγωγό ουίσκι, Captain William Barclay του Glenury. Από τότε τα αποστακτήρια αυτά μετονομάστηκαν σε Royal Brackla και Royal Glenury και απέκτησαν σεβασμό πέρα από κάθε φαντασία.

Η Βασίλισσα Βικτώρια

Επόμενο αποστακτήριο που πήρε το περίφημο Royal Warrant ήταν το αποστακτήριο του Lochnagar στο Aberdeenshire. Το 1848 η βασιλική οικογένεια έφερε στην κατοχή της το Balmoral Castle στις όχθες του ποταμού Dee, κοντά στο αποστακτήριο του δαιμόνιου John Begg. Ο Begg είδε την ευκαιρία και δεν την άφησε να πάει χαμένη. Έστειλε ένα σημείωμα στους νέους του γείτονες, καλώντας τους να επισκεφθούν το Lochnagar και την επόμενη μέρα η βασίλισσα, ο Πρίγκιπας Άλμπερτ, δύο πρίγκιπες και μια πριγκίπισσα εμφανίστηκαν στο κατώφλι του. Η επίσκεψη στέφθηκε με μεγάλη επιτυχία και ο John Begg έλαβε το Royal Warrant. Το Lochnagar έγινε το τρίτο «Βασιλικό» αποστακτήριο και μετονομάστηκε σε Royal Lochnagar.

Η Βασίλισσα αγάπησε το ουίσκι, το στήριξε και το βοήθησε να ανθίσει. Υπήρξε ο ορισμός αυτού που λέμε σήμερα whisky aficionado και όχι άδικα, μια από τις πιο σπουδαίες γυναίκες του ουίσκι.

*Βαπτισμένος εδώ και πολλά χρόνια στο νερό της ζωής, ο Γιάννης Αικατερινίδης παραμένει αγνός λάτρης τριών συστατικών: του νερού, του βυνοποιημένου κριθαριού και της μαγιάς! Το 2009 αποφάσισε να πάρει ένα backpack και να κάνει το πρώτο του ταξίδι στη Σκοτία για να δει πως δημιουργείται το αγαπημένο του απόσταγμα. Από εκείνη τη στιγμή, μέχρι και σήμερα, έχει γυρίσει δεκάδες αποστακτήρια και έχει να μοιραστεί εκατοντάδες ιστορίες γεμάτες τύρφη, μπαχαρικά και νότες εσπεριδοειδών… Ιδρυτικό μέλος του Greek Whisky Association (G.W.A.) και με αρκετά κείμενα στο διαδίκτυο για το αγαπημένο του απόσταγμα.