Το πικρό μυστήριο της ζωής

Καθώς οι θερμοκρασίες ανεβαίνουν, η διάθεση ανοίγει. Οι δρόμοι των πόλεων δονούνται από το πολύβουο πλήθος ανθρώπων από κάθε μονοπάτι της ζωής. Οι μουσικές ξεπηδούν από τα ανοιχτά παράθυρα των μπαρ, με στίχους και μελωδίες που αποκτούν περισσότερο νόημα, καθώς μπαίνουμε με φόρα στο απολαυστικό σύμπαν του μεσογειακού καλοκαιριού. Τα χαμόγελα σμίγουν με ματιές, πειράγματα, σκέρτσα και φιλιά. Μοιάζει σαν όλη η ενέργεια της ζωής να κυλά σε ένα ποτήρι, καθώς οι γευστικοί πόροι μας ανακαλύπτουν καινούρια ερεθίσματα, δημιουργούν νέες συνάψεις, ενεργοποιούν τη φαντασία, τη μνήμη και το συναίσθημα. Η κάθε γεύση κρύβει μέσα της ένα μικρό μυστήριο της ζωής.

Η αλληλεπίδραση της κάθε γεύσης με τα αισθητήρια όργανά μας συνεπάγεται μία σειρά εξαιρετικά πολύπλοκων διαδικασιών. Για να τις αντιληφθούμε, πρέπει να κατανοήσουμε τις εξελικτικές δυνάμεις που βρίσκονται από πίσω τους. Συγκεκριμένα, πρέπει να καταλάβουμε πώς επιδρά η φυσική επιλογή (βλ. Κάρολο Δαρβίνο) στην ικανότητα του οργανισμού μας να αποδέχεται ή μη τα διάφορα συστατικά και τις χημικές ουσίες της φύσης. Καθώς αυτές οι ουσίες διεγείρουν τα κύτταρα των υποδοχέων μας μέσω της γεύσης, οι περίπου 10.000 γευστικοί κάλυκες που βρίσκονται στο στόμα μας δημιουργούν τη δική τους αντίληψη για το φυσικό περιβάλλον. Αυτή, μας επιτρέπει να αξιολογούμε την κάθε πρώτη ύλη όσον αφορά στην τοξικότητα ή στα θρεπτικά συστατικά της. Μας βοηθά να αποφασίσουμε τι θα καταπιούμε, προετοιμάζοντας το σώμα μας για το τι πρέπει να μεταβολίσει.

Από την άλλη πλευρά, η δύναμη και η πολυπλοκότητα της κάθε γεύσης κρύβει αξιόλογες ιστορίες για την ταυτότητα, τον πολιτισμό και τα οικοσυστήματα της προέλευσής της. Πρόκειται ίσως για τον πιο ψυχαγωγικό τρόπο επικοινωνίας μιας παμπάλαιας επιστήμης, που μας διδάσκει την βιοποικιλότητα και την πολιτιστική ιστορία του κόσμου, μέσα από την χαρά και την απόλαυση. Καθώς αλληλεπιδρά με τους εκατομμύρια υποδοχείς, που βρίσκονται διάσπαρτοι σε ολόκληρο το σώμα μας, η κάθε γεύση γίνεται ένας καμβάς, στον οποίο επάνω αποτυπώνονται ένα σωρό επιστήμες: η βοτανική, η χημεία, η οικολογία, η αγρονομία, η ανθρωπολογία, η πολιτική οικονομία, η γαστρονομία…

Η γεύση, λοιπόν, από όλες τις αισθήσεις, είναι αυτή που οδηγεί την αρχέγονη αίσθηση του τί είναι “απόδεκτό” ή μη. Αν το αισθητήριο ερέθισμα που λαμβάνει ο οργανισμός μας είναι θετικό, η γεύση σηματοδοτεί την ευχαρίστηση, την ανταμοιβή και την ποιότητα. Αν είναι αρνητικό, προκαλεί μία χαρακτηριστική γκριμάτσα στο πρόσωπο, απωθώντας μας από το “απαράδεκτο” συστατικό. Η γεύση, όμως, μπορεί και να συντελέσει καθοριστικά ακόμη και στην ίδια μας την επιβίωση. Η ικανότητα να γευθούμε πικρές ουσίες, για παράδειγμα, βοήθησε το ανθρώπινο είδος να εξελιχθεί, αποφεύγοντας την κατάποση εν δυνάμει τοξικών και επικίνδυνων ουσιών. Είναι κάτι το απολύτως φυσιολογικό αυτό, μιας και πολλές πικρές ουσίες είναι τοξικές και αναπτύσσονται από τα φυτά για να απωθήσουν ασθένειες, έντομα, ή πεινασμένα ζώα και ανθρώπους. Στον κόσμο του πικρού, όμως, επιδρά και μία ακόμη δύναμη: πολλές πικρές ουσίες είναι ευεργετικές για τον οργανισμό. Γι’ αυτό επέλεξε ο άνθρωπος να μην αποβάλλει το πικρό εντελώς από το γευστικό του ρεπερτόριο.

Όπως συμβαίνει με όλα τα πράγματα στη ζωή, έτσι και στη γευστική αντίληψη παίζει τον ρόλο της η μνήμη, η εμπειρία ακόμη και η προκατάληψη. Στην πραγματικότητα, είναι πρακτικά αδύνατο να απομονώσουμε την αισθητήρια εμπειρία της κάθε γεύσης από τις επιπτώσεις του υποσυνείδητου. Εδώ, όμως, ξετυλίγεται το πικρό μυστήριο της ζωής. Μπορεί η λέξη να μας θυμίζει τις πίκρες και τα βάσανα της ζωής, ωστόσο όπως λέει και η Θάλεια Τσιχλάκη “η αγάπη προς την πικρή γεύση σημαίνει την (γευστική) ενηλικίωση του ανθρώπου”.

Αμήν!