Φιλοδώρημα, αυτός ο άγνωστος.

Τιπ, πουρμπουάρ ή φιλοδώρημα; Όπως και να το ονομάσεις, η αλήθεια είναι πως δεν ξεκίνησε με την έννοια που το χρησιμοποιούμε σήμερα. Η γαλλικής έκφραση “pour boire” σημαίνει «Για να πιείς», σα να λέμε «Κάτι έξτρα για να πάρεις κάτι να πιείς», αλλά πρωτοεμφανίστηκε και χρησιμοποιήθηκε στα πανδοχεία της Αγγλία του 17^ου αιώνα για εντελώς διαφορετικό σκοπό. Οι πελάτες έδιναν το φιλοδώρημα στους σερβιτόρους κατά την είσοδο τους, προτού εξυπηρετηθούν, για έχουν ευνοϊκότερη αντιμετώπιση, και σε καμία περίπτωση δεν επιδείκνυε ευγνωμοσύνη, όπως τώρα.

Λέγεται πως τα μέλη των βασιλικών και αριστοκρατικών οικογενειών δεν συμπεριελάμβαναν το φιλοδώρημα στην καθημερινότητα τους. Αντί αυτού, συνήθιζαν να προσφέρουν, μία στο τόσο, κάποιο χρηματικό ποσό, εν είδει δώρου, κυρίως στους ιπποκόμους, τους αχθοφόρους ή και τους οινοχόους τους.

Φιλοδώρημα history Χ

Η νέα μεσοαστική τάξη που αναδύθηκε στην αμερικανική κοινωνία, την εποχή μετά τον εμφύλιο πόλεμο, ήρθε μέσω των ταξιδιών σε επαφή με την Ευρώπη και το φιλοδώρημα όπως περιγράφτηκε πιο πάνω. Επιστρέφοντας, σε μια μανία να επιδειχθεί και να επιβληθεί στους φτωχότερους μικροαστούς των ΗΠΑ, υιοθέτησε τη συνήθεια του φιλοδωρήματος, «ξεχειλώνοντάς το». Όσο μεγαλύτερο φιλοδώρημα άφηνε κάποιος νεόπλουτος, τόσο περισσότερα χρήματα θεωρείτο πως είχε, και βέβαια τόσο περισσότερο καυχιόταν υποβιβάζοντας αυτόν που τον σέρβιρε.

Στη συνέχεια μάλιστα, το φιλοδώρημα κατακρίθηκε και πολεμήθηκε ζωηρά στις ΗΠΑ, αφού ενίσχυσε τα φαινόμενα ρατσισμού και (σεξουαλικής) παρενόχλησης. Σε μια χώρα που το φιλοδώρημα θεωρείται εργασιακό δεδομένο, και με τους εργαζομένους να εξαρτώνται από αυτό για να ζήσουν, αφού οι εργοδότες συχνά το συμπεριλαμβάνουν στη συμφωνία που κλείνουν με αυτούς, αναφέρθηκαν πολλά περιστατικά όπου κυρίως γυναίκες αναγκάζονται να κάνουν και να προσφέρουν τα πάντα για να το κερδίσουν. Κάτι βέβαια που καταρρίπτει όλους τους θεσμούς περί ισότητας στην εργασία και την κοινωνία.

Σήμερα στην Ευρώπη, υπάρχουν χώρες που έχουν ενσωματώσει το φιλοδώρημα στην καθημερινότητα τους κυρίως σα μία χειρονομία που επιδεικνύει ευγνωμοσύνη. Ειδικά μετά την εποχή των παχυλών μισθών και της ακατάσχετης σπατάλης, το φιλοδώρημα φαίνεται να πήρε τη θέση που του αξίζει. Γιατί κάποτε και στην Ελλάδα «πετούσαν» 50ευρα για να δείξουν το μέγεθος του πορτοφολιού τους. Κάποια στιγμή δε, όπως μου θύμισε μια καλή φίλη, το φιλοδώρημα ισοδυναμούσε και με το «πιες ένα ποτό μαζί μου», το γνωστό σε όλους μας κονσομασιόν! Πλέον το φιλοδώρημα έχει μάλλον λάβει μια πιο ρεαλιστική υπόσταση, γίνεται σαφώς πιο διακριτικά, επιλεκτικά και υπό μορφή επιβράβευσης για εξαιρετικές υπηρεσίες.

Φιλοδώρημα… tips

Πλέον υπάρχουν και άτυποι «κανόνες» σχετικά με το φιλοδώρημα. Αυτοί μιλούν για ένα 10–20% του συνολικού λογαριασμού στις υπηρεσίες εστίασης, αλλά και σε άλλες μορφές, χειρονακτικής κυρίως, προσφερόμενης υπηρεσίας. Μετά από μία σύντομη έρευνα που έκανα, στην Ελλάδα το πουρμπουάρ συνηθίζεται περισσότερο στα μπαρ, τα εστιατόρια, τα κομμωτήρια, τα βενζινάδικα, στους ξενοδοχειακούς υπαλλήλους, τους αχθοφόρους, αλλά και σε κάθε λογής υπηρεσία που παρέχεται με ζήλο, ευγένεια και χαμόγελο.

Επιτρέψτε μου μάλιστα να εκφράσω τη γνώμη μου, σα μέλος της οικογένειας της εστίασης: δε συμφωνώ με το να μοιράζεται το σύνολο των φιλοδωρημάτων επί ίσοις όροις μεταξύ της ομάδας. Το κάθε τιπ αποτελεί προσωπική επιβράβευση του επαγγελματία που κάνει καλά τη δουλειά του. Από την άλλη, είναι σημαντικό, να διοχετεύεται υπό μορφή ποσοστού στους αφανείς ήρωες αυτών των επιχειρήσεων, όσους δηλαδή δεν έχουν τη δυνατότητα να δεχθούν φιλοδώρημα. Καθένας λοιπόν μπορεί να κρατά τα φιλοδωρήματα που «κέρδισε», αλλά υποχρεούται να παραχωρήσει ένα συμφωνημένο ποσοστό σε όσους υπαλλήλους δε βρίσκονται στην πρώτη γραμμή.

Και βέβαια μην ξεχνάμε πως υπό συνθήκες το πουρμπουάρ ενισχύει την παραοικονομία με τη διακίνηση «μαύρου χρήματος» και φυσικά ελαφρύνει τη φορολόγηση του εργοδότη σε κοινωνίες που συμπεριλαμβάνεται στην εργασιακή συμφωνία, αφού δε φορολογείται.

 Το φιλοδώρημα ως statement

Είναι το φιλοδώρημα τελικά ο καθρέφτης της νοοτροπίας μιας κοινωνίας; Σαφέστατα, αφού ανάλογα με το πώς θα το χρησιμοποιήσει κάποιος, δείχνει και τον τρόπο που κινείται μέσα σε αυτή. Δείχνει τα πιστεύω του, τα συμπλέγματα του, την εκτίμηση του προς τους ανθρώπους που τον περιβάλλουν. Και φυσικά ας θυμηθούμε και τη σχετικά ξεχασμένη χειρονομία του δώρου (ένα μπουκάλι κρασί, μερικά γλυκά, κτλ), που προσφερόταν επίσης ως ικανοποίηση για μια υπηρεσία και όχι ως «φακελάκι» ή μπαξίσι.

Τελικά να «τιπάρει» κάποιος ή όχι; Εγώ λέω, να κάνει ό,τι αισθάνεται, αρκεί να το κάνει με σεβασμό, κατανόηση, χαμόγελο και εκτίμηση προς αυτούς που τον σερβίρουν, τον κουρεύουν, τον βοηθούν και κάνουν την καθημερινότητά του καλύτερη. Πολλές φορές μάλιστα, ένα μεγάλο χαμόγελο ικανοποίησης από κάποιον καλεσμένο μας ισοδυναμεί με το μεγαλύτερο φιλοδώρημα.