Η βιομηχανία ζάχαρης της Κούβας σε κρίση – Πως θα επηρεάσει το ρούμι και την ίδια τη χώρα;

Εδώ και αρκετούς αιώνες, η βιομηχανία ζάχαρης στην Κούβα αποτελούσε τη ραχοκοκαλιά της κουβάνικης οικονομίας, τον ακρογωνιαίο λίθο που στήριξε τα οικονομικά ενός ολόκληρου έθνους, όπως και την πολιτιστική του ταυτότητα. Σήμερα, η πάλαι ποτέ ακμάζουσα βιομηχανία, φαίνεται πως έχει μετατραπεί σε σκιά του παλιού της εαυτού, αφού οι σύγχρονες προκλήσεις είναι πολυάριθμες και την έχουν οδηγήσει σε μια άνευ προηγουμένου παρακμή. Τα νούμερα μπορεί να μη λένε πάντα την απόλυτη αλήθεια, πλην όμως προσφέρουν μια αρκετά γλαφυρή περιγραφή του τι συμβαίνει, εν προκειμένω, σήμερα στην Κούβα, αλλά και μια πρόγευση για το τι μπορεί να ακολουθήσει και βέβαια, πως μπορεί να επηρεάσει άλλες βιομηχανίες, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα, αυτό της βιομηχανίας ρουμιού.

Τί ακριβώς σημαίνει για την Κούβα η βιομηχανία ζάχαρης;

Με ρίζες που χάνονται βαθιά στην ιστορία της χώρας, η καλλιέργεια και η επεξεργασία του ζαχαροκάλαμου ανέκαθεν αποτελούσε αναπόσπαστο κομμάτι της. Δεν υπήρξε μόνο βασικό εξαγώγιμο προϊόν της, αλλά και βασικό θεμέλιο μιας άλλης εθνικής βιομηχανίας, αυτής του ρουμιού. Η παραγωγή της κορυφώθηκε εν έτει 1989, φθάνοντας τους οκτώ εκατομμύρια τόνους ετησίως, όμως η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, του βασικού εμπορικού συνεργάτη της Κούβας, πυροδότησε μια αργή, αλλά σταθερή, ετήσια πτώση. Σήμερα, ο όγκος της ετήσιας παραγωγής έχει φθάσει τους 300,000 τόνους -η χαμηλότερη παραγωγή εδώ και περισσότερο από έναν αιώνα- με τις ανάγκες της εγχώριας ζήτησης να ορίζονται στους 700,000. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως εκεί που κάποτε η Κούβα αποτελούσε τον πιο βασικό παραγωγό ζάχαρης, εδώ και μερικά χρόνια αναγκάζεται να εισάγει από άλλες χώρες!

Εκατομμύρια σελίδες θα μπορούσαν να παρουσιαστούν για τους λόγους που οδήγησαν τη χώρα σε αυτή την κατρακύλα. Ο παγκόσμιος πληθωρισμός, το εδώ και δεκαετίες εμπορικό αμερικανικό εμπάργκο -το οποίο, μετά την χαλάρωση της προεδρίας Ομπάμα, επανήλθε επί Τραμπ και συνεχίστηκε επί Μπάιντεν-, η κλιματική αλλαγή και οι φυσικές καταστροφές, όπως φυσικά και οι κυβερνητικές αποφάσεις, αποτελούν μερικές μόνο από τις αιτίες.

Η Κούβα δυσκολεύεται να αναβαθμίσει τα γεωργικά της μηχανήματα, δυσκολεύεται να βρει λιπάσματα για την καλλιέργεια, βιώνει ακόμη και συχνές αυξομειώσεις ή/και τα ελλείματα σε καύσιμα, όλα απότοκα του εμπάργκο, αλλά και της κυβερνητικής πολιτικής της. Άλλωστε, τα τελευταία χρόνια το κράτος έχει προτεραιοποιήσει σχεδόν σε απόλυτο βαθμό τον τουρισμό, έναντι της αγροτικής παραγωγής, ορίζοντας μόλις το 3% των κρατικών επενδύσεων για τη βιομηχανία ζάχαρης.

Ο εξοπλισμός της χώρας είναι πλέον τεχνολογικά ξεπερασμένος, οι υποδομές άρδευσης έχουν υποβαθμιστεί, όπως και η ίδια η γη και η απουσία υποψίας επενδύσεων κάνει ακόμη πιο σκοτεινό το μέλλον, άλλωστε η πλειονότητα της παραγωγής προέρχεται από γεωργικούς συνεταιρισμούς. Ας σημειώσω εδώ πως εκ των πραγμάτων, η καλλιέργεια ζαχαροκάλαμου απαιτεί ειδική διαχείριση, καθώς υποβαθμίζει τη γη.

Αν στα παραπάνω προσθέσετε και τις φυσικές καταστροφές, όπως τον τυφώνα Ίρμα του 2017 στην Κούβα, που χτυπούν κατά περιόδους τις φυτείες ζαχαροκάλαμου, μειώνοντας ακόμη περισσότερο τις στρεμματικές αποδόσεις, μπορείτε να αντιληφθείτε τη γενική εικόνα.

Παράλληλα, αναφορές δείχνουν πως μαζί με τα νούμερα της παραγωγής που ολοένα και μειώνονται, οι Κουβανοί που επιχειρούν να φύγουν από τη χώρα, κυρίως προς τις ΗΠΑ, ειδικά μετά την COVID-19, αυξάνονται. Δεν είναι τυχαίο πως ακόμη και η βιομηχανία παραγωγής πούρων δυσκολεύεται πλέον να βρεί εργάτες και όλα τα μεγάλα εργοστάσια.

Μη νομίζετε πως και οι άλλες χώρες της Καραϊβικές τα πάνε καλύτερα. Οι περισσότερες έχουν εκπέσει από αυτό που κάποτε ήταν, στην περίπτωση όμως της Κούβας, ως ο επί χρόνια κραταιός παίκτης στην βιομηχανία ζάχαρης, οι επιπτώσεις είναι περισσότερο εμφανείς.

Και ποιός παράγει ζάχαρη;

Και είναι λογικό, εν μέρει, καθώς η Βραζιλία, κατά κύριο λόγο, αλλά και η Γουατεμάλα, κατέχουν σχεδόν την πλειονότητα της παγκόσμιας παραγωγής στη βιομηχανία ζάχαρης. Αλλά μιλάμε για κράτη που έχουν επενδύσει απόλυτα στον τομέα, εκσυγχρονίζοντας της καλλιεργητικές τους μεθόδους και χρησιμοποιώντας την πλέον προηγμένη τεχνολογία στα μηχανήματα επεξεργασίας του ζαχαροκάλαμου. Σε συνδυασμό με τις πιο ευνοϊκές κλιματολογικές συνθήκες, έχουν φθάσει να παράγουν ετησίως -κρατηθείτε- 42 και 3 εκατομμύρια τόνους η Βραζιλία και η Γουατεμάλα, αντίστοιχα.

Επιστρέφοντας στην περίπτωση της Κούβας, η πτώση της παραγωγής ζάχαρης παρουσιάζει εκτεταμένες επιπτώσεις, ιδιαίτερα για τη βιομηχανία ρουμιού, η οποία βασίζεται σχεδόν σε απόλυτο βαθμό στο ζαχαροκάλαμο. Το τρέχον έλλειμμα σε ζάχαρη έχει διαταράξει την ισορροπία στην παραγωγή ρουμιού, ασκώντας τεράστια πίεση στους παραγωγούς για να διατηρήσουν τα επίπεδα παραγωγής με περιορισμένους πόρους. Οι εγχώριες τιμές καθαρής αλκοόλης έχουν αυξηθεί κατά 46%, και η εξασφάλιση επαρκών προμηθειών μελάσας -υποπροϊόν της βιομηχανίας ζάχαρης- γίνεται όλο και πιο δύσκολη.

Για το τι πρέπει να γίνει, λίγο πολύ, τα πράγματα είναι συγκεκριμένα, αλλά όπως στις περισσότερες, παρόμοιες περιπτώσεις, η υλοποίηση αποδεικνύεται πιο δύσκολη· ολοκληρωμένες μεταρρυθμίσεις για την παροχή κινήτρων στην εγχώρια παραγωγή, μεταρρυθμίσεις για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων, συνεργασίες με άλλα κράτη σε επίπεδο τεχνογνωσίας και τεχνολογίας, αλλά και σωστή διαχείριση.

«Χωρίς ζάχαρη, δεν υπάρχει η χώρα», λένε όλα αυτά τα χρόνια στην Κούβα. Και εν μέρει, αυτή είναι η αλήθεια. Και καθώς η βιομηχανία ζάχαρης, αλλά και αυτή του ρουμιού βιώνουν μια τόσο σημαντική καμπή, οι επιπτώσεις φαίνεται πως δε θα είναι μόνο οικονομικές, αλλά και πολιτισμικές.