Νέες τάσεις στο Σκωτσέζικο Ουίσκι. Σκέψεις και προβληματισμοί.

*του Γιάννη Αικατερινίδη

Το περιοδικό TIME, στο τελευταίο του εξώφυλλο για τη χρονιά που μας πέρασε, χαρακτηρίζει το 2020 ως τη χειρότερη χρονιά στην ιστορία. Η επιλογή του συγκεκριμένου εξώφυλλου έγινε φυσικά με φόντο την πανδημία της COVID 19 και δεν έχει καμία σχέση με το ουίσκι, όμως κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει πως  το 2020 ήταν μια χρονιά ορόσημο, όχι μόνο για το Σκωτσέζικο ουίσκι και τη βιομηχανία του, αλλά για ολόκληρη την ανθρωπότητα, και όπως μας έχει συνηθίσει η ιστορία, κάθε εποχή συνηθίζεται να ξεκινάει από ένα ορόσημο.

Μπροστά στο μέγεθος της καταστροφής, και με την αφόρητη σκέψη πως μια στραβοτιμονιά, μια αυθόρμητη απόφαση της στιγμής, το πέταγμα μιας πεταλούδας στον Ισημερινό αν θέλετε, θα μπορούσε να έχει ολέθριες συνέπειες, το Σκωτσέζικο ουίσκι και η βιομηχανία του μαζεύτηκαν. Τα μεγάλα φεστιβάλ ακυρώθηκαν και αντικαταστάθηκαν από μερικά online event, τα visitor center των αποστακτηριών (τουλάχιστον στη Σκωτία) έκλεισαν και οι limited εμφιαλώσεις, distillery only, festival bottling κοκ, που είχαν ήδη προγραμματιστεί, βγήκαν στην αγορά μέσα από κάβες και online shop. Κάποιοι θα πουν πως το 2020 ήταν η χρυσή χρονιά της κάβας αλλά και η μαύρη χρονιά του μπαρ.

Η μεγάλη όμως ερώτηση που καλούμαστε να απαντήσουμε σε αυτό το άρθρο, είναι μια: Ήταν αρκετή μια χρονιά, που άλλαξε ο κόσμος με τον τρόπο που τον ξέρουμε (από πίσω ακούγεται R.E.M) ώστε να βγάλει από τις ράγες του το Σκωτσέζικο ουίσκι και τη λοκομοτίβα του;

«Και  εφιάλτης έγινες όμορφο όνειρο μου»

Πριν από δύο περίπου χρόνια,την τελευταία εβδομάδα ενός βροχερού Σεπτέμβρη, μια παρέα αστών που είχε την άνεση να ταξιδεύει εις τις Λόντρες και τους Παρισίους, συναντήθηκε στο πλαίσιο του London Whisky Show, του οποίου το βασικό θέμα προβληματισμού ήταν «Το μέλλον του ουίσκι». Μέσα από masterclass, workshop και ομιλίες έγινε ξεκάθαρο πως το μέλλον προδιαγράφεται λαμπρό. Η βιομηχανία έχει στραφεί σε νέες συναρπαστικές ατραπούς που αναμφίβολα θα φέρουν στους φίλους του αποστάγματος εξαιρετικές εμφιαλώσεις.

Είναι όμως ίδια η αίσθηση που έχουμε και εμείς; Αναμφίβολα το Σκωτσέζικο ουίσκι γράφει τις πιο λαμπερές σελίδες στη μακρόχρονη ιστορία του, όμως κάθε αλλαγή, κάθε άναρχη ανάπτυξη ελλοχεύει κινδύνους.

Στις παρακάτω γραμμές δεν θα προσπαθήσω να ερμηνεύσω τάσεις, δεν έχω στα χέρια μου κάποια εμπεριστατωμένη μελέτη που να εξετάζει τη συμπεριφορά των καταναλωτών, ούτε θα ξεφύγω από το αγαπημένο σλόγκαν του ΒitterΒooze, που δεν είναι άλλο από το «Όχι και τόσο σοβαρές κουβέντες για το αλκοόλ». Απλές σκέψεις θα αποτυπώσω και  προβληματισμούς που αντανακλούν τη προσωπική μου άποψη και τίποτα παραπάνω. ‘’Τake it or leave it’’, που λέμε και στη Σητεία.

Νέες κυκλοφορίες σε προσιτές τιμές που δεν εστιάζουν τόσο στη πολυπλοκότητα του προϊόντος όσο στη χαμηλή τιμή, στη πιασάρικη ετικέτα  και στον αυτοχαρακτηρισμό ως entry level ουίσκι. Σε αυτό το σκηνικό, η ηλικία, που τόσα χρόνια αποτέλεσε σημείο αναφοράς για ένα ουίσκι, παίζει όλο και μικρότερο ρόλο στα μάτια των καταναλωτών. Όσον αφορά στο Σκωτσέζικο ουίσκι, και όχι μόνο, η αναφορά της ηλικίας στην ετικέτα ήταν πάντα ένα αποδεικτικό ποιότητας, αλλά αυτή δεν είναι ο μόνος παράγοντας, όπως μας εξηγεί η Rachel Barrie, whisky Hall of Famer και Master Blender στα αποστακτήρια BenRiach, Glendronach και Glenglassaugh. «H τοποθεσία, είτε είναι πεδιάδα, λόφος ή θάλασσα, η ζύμωση, η απόσταξη και φυσικά ο τύπος του βαρελιού στο οποίο πραγματοποιείται η παλαίωση του αποστάγματος, παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στη δημιουργία ταυτότητας για κάθε εμφιάλωση». Επιπλέον, η Grand Dame του Σκωτσέζικου ουίσκι προσθέτει «τα No Age Statement (κατά κόσμο NAS whisky) επιτρέπουν σε έναν Master Blender να πειραματιστεί περισσότερο με τα αποθέματα που έχει και ως αποτέλεσμα μπορεί να προκύψει ένα υψηλής ποιότητας single malt whisky με ξεχωριστό χαρακτήρα». Βέβαια, ας μην γελιόμαστε, ο λόγος που σιγά σιγά όλο και περισσότερα NAS whisky εμφανίζονται στα ράφια είναι γιατί σε πολλά αποστακτήρια, τα αποθέματα δεν φτάνουν να καλύψουν τη ζήτηση σε παγκόσμιο επίπεδο.

Η παραδοσιακή αγορά επαναπροσδιορίζεται και ο πειραματισμός με τα βαρέλια παλαίωσης στο Σκωτσέζικο ουίσκι γίνεται όλο και πιο συχνός. Η αυτοκρατορία των ex-bourbon και ex-Sherry βαρελιών σιγά σιγά παραχωρεί τη θέση της σε πιο «ιδιαίτερα» βαρέλια για την παλαίωση του new make spirit.

Όταν είδα για πρώτη φορά την κυκλοφορία του Glenfiddich Winter Storm, δεν σας κρύβω πως παραξενεύτηκα, τι στο καλό ήταν αυτό το Canadian ice wine βαρέλι. Πλέον, ολοένα και περισσότερα νέα, ασυνήθιστα βαρέλια κάνουν την εμφάνιση τους. Σημεία των καιρών και ένας διαρκής αγώνας για να διαφοροποιηθείς από τον ανταγωνισμό ή κάποιες καινούριες εκφράσεις του βασιλιά των αποσταγμάτων ήρθαν για να μείνουν; Τα ex-Cognac cask κερδίζουν συνεχώς περισσότερο έδαφος. Ενδεικτικά αναφέρω μερικά που είναι ήδη εδώ και δύο χρόνια στην αγορά: Chivas Regal XV Whisky – Finished in Grande Champagne Cognac Casks, Glenlivet Captain’s Reserve Single Malt Scotch Whisky, Lambay Single MaltIrish Whiskey, Brenne 10 Years Old Single Malt Whisky, κοκ. Σε αυτόν τον πειραματισμό έχει βοηθήσει και η αλλαγή των κανονισμών από το The Scotch Whisky Association (SWA) σχετικά με τα βαρέλια που επιτρέπεται να ωριμάσει το απόσταγμα, οπότε στο μέλλον μην απορήσετε αν δείτε κάποιο ουίσκι ‘’finished in ex-Kotsifali cask’’.

Κάτι ακόμη που βλέπω να έρχεται, είναι η τρέλα με το ουίσκι σίκαλης (Rye). Ναι, θα μου πείτε το ουίσκι σίκαλης στην άλλη πλευρά του ατλαντικού ανθίζει, όμως μόλις πριν από λίγο καιρό ήρθε η σίκαλη στη Σκωτία και όσον αφορά στην παραγωγή και όσον αφορά στην ωρίμαση. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι το Glenmorangie Spios που κυκλοφόρησε πριν από μερικά χρόνια, αλλά και κάποιες εμφιαλώσεις Johnnie Walker που έχουν στοιχεία Rye στην ωρίμασή τους. Ακόμη και καινούριο Ardbeg ή αλλιώς “Arrrrrrrdbeg!”, αν προτιμάτε, που περιμένουμε για τη συνταξιοδότηση του Mickey Heads είναι matured solely σε ex-rye casks…

Το μεγάλο στοίχημα όμως για το Rye στη Σκωτία ακούει στο όνομα Arbikie, που ενώ είχε κυκλοφορήσει και στο παρελθόν κάποια limited release Rye, έβγαλε πριν από λίγο καιρό το δικό του Signature Whisky με την ονομασία ‘’Highland Rye 1794’’. Βέβαια, θα ήταν άδικο να μην αναφέρουμε πως με αγωνία περιμένουμε και τους καρπούς της προσπάθειας του Adam Hannett, head distiller του Bruichladdich, που ξεκίνησε το 2017 με την απόσταξη σίκαλης από το Islay.

Αφού αναφέραμε το Arbikie, δε θα γινόταν, σε ένα τέτοιο άρθρο να μην σταθούμε στα τόσα πολλά νέα αποστακτήρια που αρχίζουν να μας δείχνουν ήδη καρπούς της δουλείας τους στο Σκωτσέζικο ουίσκι. Σε όλη τη Σκωτία και την Ιρλανδία ξεπετάγονται καινούρια αποστακτήρια που όλα προσπαθούν να βρουν «εκείνο το κάτι» που θα τα κάνει να ξεχωρίσουν. To Eden Mill και το Kingbarns στο Fife της Σκωτίας γνωρίζουν ήδη τεράστια ζήτηση, το ίδιο συμβαίνει και με τα πολύ πρόσφατα Strathearn, Ncn’ean, Thompson Brothers των συμπαθέστατων Simon και Philip Thompson, αλλά και το αγαπημένο μου Raasey Distillery. Και βέβαια, ας μην αναφέρω το χαμό που γίνεται με τα εκτός Σκωτίας Waterford και Bimber.

Στο ήδη πολύπλοκο σκηνικό που έχει στηθεί, έρχονται να προστεθούν και οι επενδυτές και συλλέκτες στο Σκωτσέζικο ουίσκι, που δαπανούν όλο και μεγαλύτερα ποσά για να εμπλουτίσουν την κάβα τους με σπάνιες φιάλες. Η μέση αγορά φθάνει τα 120,000 δολάρια, αλλά αυτά είναι… κέρματα μπροστά στο 1,5 εκατομμύριο δολάρια που δαπάνησε ανώνυμος επενδυτής το Νοέμβριο του 2018 για μία φιάλη Macallan 1926 με χειροποίητη ετικέτα από τον Ιρλανδό καλλιτέχνη Μάικλ Ντίλον.

Για να βάλω κάπου μια άνω τελεία θα σταθώ και λίγο στο γεγονός πως εδώ και μερικά χρόνια χορεύουμε στο ρυθμό των Single Cask εμφιαλώσεων, κάτι που θεωρώ πως θα συνεχιστεί και τα επόμενα χρόνια.  Είναι η άγρια ομορφιά των περιορισμένων φιαλών; Είναι η διαφορετική οπτική των βασικών εμφιαλώσεων ενός αποστακτηρίου; Είναι η χαμένη μαγεία της ανόθευτης έκφρασης ενός βαρελιού; Νομίζω κανείς δεν μπορεί να απαντήσει με σιγουριά τι είναι αυτό που μας αιχμαλωτίζει στις γεύσεις και στα αρώματα και τελικά στη γοητεία εν γένει ενός single cask.

Η επόμενη μέρα στο Σκωτσέζικο ουίσκι

Βρισκόμαστε στην αρχή μια νέας εποχής όσον αφορά το αγαπημένο μας απόσταγμα και κανείς δεν μπορεί να πει αν η μέρα που θα ξημερώσει είναι καλή ή κακή. Ειδικά αν βάλουμε και τον παράγοντα Brexit στην εξίσωση. Το μόνο σίγουρο είναι πως το ουίσκι πλέει σε αχαρτογράφητα νερά και όσοι είναι επάνω στο πλοίο ακούνε την ορχήστρα να παίζει το ‘’Nearer, My God, To Thee’’. Αν θα έχει τη κατάληξη του Τιτανικού η ιστορία μας δεν το γνωρίζω, ελπίζω μόνο να μην ξαναζήσουμε στιγμές της δεκαετίας του ’80, όταν έκλεινε το ένα αποστακτήριο μετά το άλλο.

Εφ’ όσον αντέξατε να διαβάσετε μέχρι εδώ, επιτρέψτε μου να κλείσω το συγκεκριμένο κείμενο με την ευχή να ξανανταμώσουμε σύντομα, υγιείς, από κοντά και να τσουγκρίσουμε τα ποτήρια μας στο αγαπημένο μας μπαρ. Το ουίσκι, δημιουργήθηκε για να καταναλώνεται με παρέα και σίγουρα όσο καλή σύνδεση και αν έχουμε στο Ιντερνέτ τίποτα δεν μπορεί να αντικαταστήσει την ανθρώπινη επαφή!

*Βαπτισμένος εδώ και πολλά χρόνια στο νερό της ζωής, ο Γιάννης Αικατερινίδης παραμένει αγνός λάτρης τριών συστατικών: του νερού, του βυνοποιημένου κριθαριού και της μαγιάς! Το 2009 αποφάσισε να πάρει ένα backpack και να κάνει το πρώτο του ταξίδι στη Σκωτία για να δει πως δημιουργείται το αγαπημένο του απόσταγμα. Από εκείνη τη στιγμή, μέχρι και σήμερα, έχει γυρίσει δεκάδες αποστακτήρια και έχει να μοιραστεί εκατοντάδες ιστορίες γεμάτες τύρφη, μπαχαρικά και νότες εσπεριδοειδών… Ιδρυτικό μέλος του Greek Whisky Association (G.W.A.), έχει γράψει αρκετά άρθρα για το αγαπημένο του απόσταγμα και από το 2015 μοιράζεται τις εμπειρίες του στο Giannis Whisky and Travel a.k.a travelandwhisky.eu.