Είναι τελικά η Ελλάδα «ένας μισοτελειωμένος φραπές»; Τέσσερις απόψεις για τη δήλωση της Σάττι και το «εθνικό» μας ρόφημα

Μάκης Παπαντωνίου, coffee expert

– Ποια είναι η σχέση σας με τον καφέ;

Η σχέση μου με τον καφέ είναι αμιγώς επαγγελματική. Τα τελευταία 11 χρόνια ασχολούμαι με τον χώρο από διαφορά πόστα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό: από barista, ιδιοκτήτης καφέ και εταιρείας καφέ, εξωτερικός σύμβουλος σε διάφορα project γύρω από τον καφέ και τη γαστρονομία, μέχρι διαγωνιζόμενος σε πρωταθλήματα καφέ και προπονητής στα τελευταία.

Επομένως θα ήθελα να πιστεύω ότι έχω μια αρκετά σφαιρική άποψη γύρω από τον καφέ ως προϊόν, σε επίπεδο τόσο γαστρονομικό, όσο και πολιτισμικό, για αυτό και με ενδιαφέρει αρκετά αυτή η συζήτηση. Έχοντας αυξημένη την κοινωνιολογική μου περιέργεια λόγω ακαδημαϊκού background, με ενδιέφερε πάντα ο τρόπος με τον οποίο η γαστρονομία – και η εμπλοκή των ανθρώπων με αυτήν, κυρίως ως καταναλωτές- παράγει/διαμορφώνει τον πολιτισμό.

Μάκης Παπαντωνίου

– Τι είναι ο φραπές για την Ελλάδα και «είναι η Ελλάδα ένας μισοτελειωμένος φραπές»;

Ο φραπές για την Ελλάδα σε καμία περίπτωση δεν είναι ο παραδοσιακός ή κλασικός καφές. Σε όλα τα Βαλκάνια και τις αραβικές χώρες κυρίως, πάντοτε ένα τυπικό φλυτζάνι καφέ ήταν και είναι ο καφές στο μπρίκι. Κυρίως λόγω πολιτισμικής ταυτότητας-παράδοσης αλλά και λόγω χαμηλού κόστους και απλότητας στην παρασκευή επικράτησε ιστορικά στην Ελλάδα. Ο φραπές είναι μια σχετικά πρόσφατη εφεύρεση στην Ελλάδα, της δεκαετίας του 50’ και ήταν μια φυσιολογική προσαρμογή του ροφήματος του στιγμιαίου καφέ και της αυξημένης κατανάλωσης του στη χώρα μας.

Με τα χρόνια απέκτησε έναν ενδεχομένως cult συμβολισμό, με τον οποίο «παίζει» και καλλιτεχνικά το συγκεκριμένο τραγούδι. Ο φραπές σήμαινε και ίσως ακόμα σημαίνει κάτι απλό, λαϊκό, όχι επιτηδευμένο και εξευγενισμένο και σίγουρα όχι γαστρονομικά εξελιγμένο, μιας και μιλάμε για ένα προϊόν σχεδόν έτοιμο, όπως στα τρόφιμα είναι μια κονσέρβα.

Στην συγκεκριμένη περίπτωση, μαζί με αρκετά άλλα παρωχημένα στερεότυπα για την Ελλάδα, τα οποία νομίζω ότι αναφέρονται περισσότερο σε μια πιο γραφική εικόνα την οποία έχει κάποιος από το εξωτερικό για την Ελλάδα – τα παλιά ταξί, τις παλιακες καρτ ποστάλ, τις πλαστικές καρέκλες και άλλα- σχηματίζουν μια εικόνα που σίγουρα υπάρχει σήμερα σε μεγάλο βαθμό, αλλά μοιάζει περισσότερο με καρικατούρα και όχι με πραγματικότητα.

Προσωπικά δεν βλέπω κάποια κακή πρόθεση, αλλά μόνο χιούμορ και μια διάθεση σατιρική, τα οποία ας μην ξεχνάμε πως είναι και χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου διαγωνισμού. Επομένως, νομίζω πως κάθε περαιτέρω ανάλυση για την Ελλάδα και τον αν είναι η ίδια ένας «μισοτελειωμένος φραπές», σε αυτό το πλαίσιο, τουλάχιστον, δεν χρειάζεται. Από μια διαφορετική αφετηρία σίγουρα θα είχαμε πολλά να πούμε για αυτό!