Παραϋπνίες: Επικίνδυνες συμπεριφορές κατά τη διάρκεια του ύπνου

Έχετε ξυπνήσει ποτέ από τον ύπνο σας τρομαγμένος ή ουρλιάζοντας από τον φόβο; Έχετε ποτέ αισθανθεί πως ενώ έχετε συνείδηση του περιβάλλοντος χώρου ξαπλωμένος δεν μπορείτε να κουνηθείτε; Έχετε συχνά εφιάλτες ή έχετε κάνει σεξ στον ύπνο σας; Μήπως έχετε υπνοβατήσει; Αυτές και αρκετές άλλες επικίνδυνες συμπεριφορές κατά τη διάρκεια του ύπνου κατηγοριοποιούνται ως διαταραχές ύπνου ή παραϋπνίες και αν εμφανίζονται συχνά στην καθημερινότητά σας τότε θα πρέπει να αναζητήσετε ιατρική φροντίδα. Στις περισσότερες των περιπτώσεων δε η εμφάνισή τους επηρεάζεται από την καθημερινότητά μας και παράγοντες όπως το άγχος και την κούραση, την έλλειψη (σωστού) ύπνου, αλλά και την υπερβολική ή/και χρόνια κατανάλωση αλκοόλ και την λήψη διεγερτικών ή κατασταλτικών φαρμάκων.

Μια μεγάλη κουβέντα έχει ξεκινήσει εδώ και κάποια χρόνια στους κύκλους της παγκόσμιας κοινότητας του μπαρ, ειδικά στις ΗΠΑ, σχετικά με τις επιπτώσεις που έχουν οι ρυθμοί και οι συνθήκες εργασίας στη βιομηχανία της εστίασης. Ο συνδυασμός της πολύ απαιτητικής εργασίας σε εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες, το συνεχές άγχος και η απουσία ιατρικής ασφάλισης έχουν δημιουργήσει ουκ ολίγα προβλήματα που σχετίζονται με την ψυχική υγεία. Και καθώς στους χώρους εστίασης υπάρχει εύκολη πρόσβαση σε αλκοόλ και ναρκωτικά, ο χώρος της εστίασης έχει και ένα από τα υψηλότερα ποσοστά παράνομης χρήσης ναρκωτικών και αλκοολισμού.

Ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα που επηρεάζει και επηρεάζεται από την ψυχική μας υγεία εν συνόλω, άρα προφανώς και από τις προσλήψεις σε αλκοόλ και ναρκωτικά, είναι και οι διαταραχές ύπνου ή παραϋπνίες και αν μέχρι σήμερα τις έχετε αγνοήσει ως ανούσιες, θα πρέπει να αναθεωρήσετε.

Ως παραϋπνίες ορίζονται οποιεσδήποτε μη φυσιολογικές, ασυνήθιστες ή ανεπιθύμητες συμπεριφορές ή εμπειρίες παρουσιάζονται κατά τη διάρκεια του ύπνου μας. Μπορούν να συμβούν οποιαδήποτε στιγμή κατά τη διάρκεια του χρονικού εύρους του ύπνου, από την αρχή, λίγο πριν μας πάρει ο ύπνος, μέχρι το στάδιο λίγο πριν ξυπνήσουμε.

Οι παραϋπνίες εντάσσονται σε τρεις μεγάλες κατηγορίες: στις διαταραχές που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια του REM (ταχείας κίνησης των ματιών – Rapid Eye Movement) ύπνου, εκείνες που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια του NREM (ύπνος βραδέων κυμάτων) ύπνου ή στον συνδυασμό των δύο. Τα REM και NREM αποτελούν και τα δύο βασικά στάδια του ύπνου, με το πρώτο να έχει ταυτιστεί κυρίως με την περίοδο των ονείρων.

Μερικές από τις πιο συνηθισμένες παραϋπνίες μπορεί να είναι οι παρακάτω:

REM παραϋπνίες

– Διαταραχή συμπεριφοράς ύπνου REM (REM Sleep Behavior Disorder):

Το RBD χαρακτηρίζεται από συχνά επεισόδια ξαφνικής κίνησης μελών του σώματός σας στον ύπνο σας ή φωνής. Μπορεί να χτυπάτε τα χέρια ή τα πόδια σας και να βρίζετε, οπτικοποιώντας συχνά κάποιο όνειρό σας.

– Υπνική παράλυση (Recurrent Isolated Sleep Paralysis):

Κατά τη διάρκεια ενός επεισοδίου υπνικής παράλυσης, θα νιώθετε ότι έχετε τις αισθήσεις σας, αλλά δεν θα μπορείτε να κινηθείτε ή να μιλήσετε. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να δείτε πράγματα που δεν υπάρχουν. Θα νιώθετε σαν να είστε ξύπνιοι και θα πρέπει να μπορείτε να κινηθείτε, αλλά δεν θα μπορείτε. Ορισμένες έρευνες έχουν δείξει ότι περίπου το 7% του πληθυσμού μπορεί να εμφανίσει ένα επεισόδιο υπνικής παράλυσης τουλάχιστον μία φορά στη ζωή του. Ωστόσο, τα άτομα που εμφανίζουν το RISP έχουν συχνές και επαναλαμβανόμενες κρίσεις υπνικής παράλυσης. Τα άτομα που έχουν RISP μπορεί ακόμη και να αναπτύξουν φόβο ή άγχος που σχετίζεται με τον ύπνο.

– Συχνοί εφιάλτες (nightmare disorder):

Εάν έχετε συχνούς εκτεταμένους, έντονους ή/και επαναλαμβανόμενους εφιάλτες, τότε πρόκειται για διαταραχή ύπνου. Συνδέεται πολύ συχνά με τη αγχώδη καθημερινότητά σας ή ακόμη και με ένα τραυματικό γεγονός και όσοι τους βιώνουν συνήθως δυσκολεύονται να επιστρέψουν στον ύπνο μετά από κάποιον εφιάλτη.

NREM παραϋπνίες

– Υπνοβασία:

Η υπνοβασία είναι ένας τύπος παραϋπνίας που αναγκάζει ένα άτομο να σηκωθεί από το κρεβάτι και να περπατήσει και μερικές φορές να μιλήσει, ενώ βρίσκεται σε κατάσταση ύπνου. Ένας υπνοβάτης θα μπορούσε να σηκωθεί από το κρεβάτι, να περπατήσει αρκετά μέτρα και ακόμη και να ασχοληθεί με δραστηριότητες, να μετακινήσει έπιπλα, να βγει εκτός σπιτιού, ακόμη και να οδηγήσουν! Οι υπνοβάτες διατρέχουν τεράστιο κίνδυνο, τόσο να αυτοτραυματιστούν, όσο και να τραυματίσουν άλλους.

– Διατροφική διαταραχή ύπνου (Sleep-related eating disorder):

Ένα άτομο με SRED μπορεί να καταναλώσει βρώσιμα ή μερικές φορές και μη βρώσιμα είδη κατά τη διάρκεια του ύπνου του. Γενικά, τα άτομα δεν έχουν πλήρη επίγνωση του πότε συμβαίνει αυτό.

– Νυχτερινός τρόμος (sleep terror):

Ένα άτομο που πάσχει από νυκτερινό τρόμο ξυπνά απότομα από τον ύπνο όντας πολύ τρομαγμένος, ενώ συχνά η αφύπνιση συνοδεύεται από κλάμα ή ουρλιακτό, αύξηση του καρδιακού ρυθμού ή της αναπνοής (ταχύπνοια), εφίδρωση ή έξαψη του δέρματος. Το άτομο μπορεί να φαίνεται πως είναι ξύπνιο, αλλά βρίσκεται σε σύγχυση και αδυνατεί να επικοινωνήσει. Ο  νυχτερινός τρόμος διαρκεί από λίγα μέχρι και 15 λεπτά, ενώ με το πέρασμα του επεισοδίου μπορεί να ξανακοιμηθεί. Οι άνθρωποι που πάσχουν από νυχτερινό τρόμο συνήθως δεν θυμούνται τα γεγονότα το επόμενο πρωί.

Άλλου τύπου παραϋπνίες

– Παραισθήσεις κατά τη διάρκεια του ύπνου

– Σύνδρομο εκρηγνυόμενης κεφαλής

– Sexomnia: Όταν κάνει κάποιος σεξ στον ύπνο του, χωρίς να έχει συνείδηση

– Νυκτερινή ενούρηση

Όλα τα παραπάνω χρειάζονται ιατρική διάγνωση και φροντίδα. Αλλά υπάρχουν κάποιοι γενικοί κανόνες για την ποιότητα του ύπνου που θα σας βοηθήσουν να αντιμετωπίσετε τα συμπτώματα και τις παραϋπνίες, τουλάχιστον σε πρώιμο στάδιο. Τα έχετε διαβάσει και τα γνωρίζετε καλά, είναι σημαντικό όμως να τα ακούμε ξανά και ξανά ώστε να κατανοήσουμε καλύτερα τη σημασία τους, ειδικά από τη στιγμή που κάποιος εργάζεται στο χώρο της εστίασης, με έντονη συχνότητα εμφάνισης αρκετών από τα προαναφερθέντα.

Σίγουρα το άγχος αποτελεί βασικό παράγοντα της ποιότητας ύπνου, όπως και η αυξημένη πρόσληψη αλκοόλ ή/και φαρμάκων. Η χρήση ηλεκτρονικών συσκευών πριν τον ύπνο τον επιβαρύνει, ενώ το όσο πιο σταθερό, καθημερινό πρόγραμμα ωρών ύπνου βελτιώνει τη συνολική λειτουργία του και αποτρέπει τις παραϋπνίες.

Οφείλουμε να θέτουμε την ψυχική μας υγεία ως πρώτη προτεραιότητα στην καθημερινότητά μας και να μιλάμε για αυτήν, στην οικογένειά μας, σε φίλους, συντρόφους και σε επαγγελματίες. Ο φόβος αποξένωσης από το κοινωνικό περιβάλλον και η ντροπή θα πρέπει να δώσουν θέση στην αυτοπεποίθηση και την εξωστρέφεια.