Ελιά ή φλούδα λεμονιού; Το Oppenheimer Martini προσπερνά το δίλημμα!

*του Σπήλιου Λαμπρόπουλου

Αν δεν έχετε δει το “Oppenheimer”, αν δεν ανήκετε δηλαδή στους 365.000 θεατές που έσπευσαν να δουν στις κινηματογραφικές αίθουσες της χώρας μας το αριστούργημα του Christopher Nolan, τότε ένα έχουμε να σας πούμε: σπεύστε, όσο ακόμα προλαβαίνετε. Οι Μεγάλες Ταινίες είναι για Μεγάλες Οθόνες… Και διαβάζετε μετά το κείμενο, για να καταλάβετε ακριβώς τι ήταν το Oppenheimer Martini!

Όσοι, από την άλλη, προτιμάτε να διαβάζετε, μπορείτε πάντοτε να ανατρέξετε στο βιβλίο «O θρίαμβος και η τραγωδία του Ρόμπερτ Οπενχάιμερ» (εκδόσεις Τραυλός), που το 2006 χάρισε, δικαίως, καθώς μιλάμε για μία εντυπωσιακά απαιτητική βιογραφία, στους συγγραφείς Kai Bird & Martin J. Sherwin βραβείο Pulitzer -μόνο που οφείλουμε να σας προειδοποιήσουμε· 866 σελίδες είναι αυτές, όχι μόνον λόγω της εκτεταμένης έρευνας, αλλά και της γεμάτης ζωής του βιογραφούμενου, κι ας έζησε μόνον 63 χρόνια.

Σίγουρα, εντούτοις, με αφορμή αυτή την ταινία που, αναπόφευκτα, συζητιέται και θα ξανασυζητηθεί όταν θα αρχίσουν οι κουβέντες για τα Όσκαρ, το ευρύτερο κοινό έμαθε, ή έστω θυμήθηκε, το όνομα του διάσημου φυσικού Ρόμπερτ Οπενχάιμερ και τον συνέδεσε με το περίφημο “Manhattan Project”, δηλαδή την τριετή έρευνα, η οποία χρηματοδοτήθηκε από τις κυβερνήσεις Αμερικής, Αγγλίας & Καναδά, με στόχο την παρασκευή της πρώτης ατομικής βόμβας, η οποία και έπεσε, από το πολεμικό αεροσκάφος Enola Gay στην ιαπωνική πόλη Χιροσίμα στις 6 Αυγούστου του 1945. Τα υπόλοιπα είναι, όντως ιστορία, ανατριχιαστική, αλλά και συναρπαστική, από επιστημονικής πλευράς.

Γιατί όμως το Bitterbooze ασχολείται με τον Οπενχάιμερ, τον Αμερικανό Προμηθέα, όπως έχει χαρακτηριστεί; Όσοι είδατε την ταινία, πιθανότατα θα προσέξατε τη σκηνή που στο σπίτι του ζεύγους Οπενχάιμερ και ενώ έχουν καλεσμένους, εμφανίζεται η σύζυγός του, Kitty και, αφού λέει με έναν θεατρικό αναστεναγμό «το κακομαθημένο επιτέλους κοιμήθηκε», αναφερόμενη στο γιο τους, τον ρωτά «είναι έτοιμα τα martini;». Αμέσως ο Cillian Murphy (που υποδύεται υποδειγματικά τον Αμερικανό επιστήμονα) πιάνει δύο κατάλληλα ποτήρια, τα γυρίζει ανάποδα και τα ακουμπάει σε ένα πιατάκι, όπου έχει απλώσει κυκλικά κάτι που μοιάζει με γαρνιτούρα –συστατικό που προφανώς διαφοροποιεί αυτό που καθιερώθηκε ως “Oppenheimer Martini”! Όλο αυτό κρατάει το πολύ δύο δευτερόλεπτα και στη συνέχεια δεν γίνεται καμία σχετική αναφορά, αλλά ήταν αρκετό για να καταλάβουμε ότι δεν μπορεί να ήταν μία τυχαία σκηνή. Στις ταινίες του Christopher Nolan, εξάλλου, δεν υπάρχει ούτε ένα τυχαίο δευτερόλεπτο –πόσο μάλλον δύο!

Προκύπτει λοιπόν ότι ο Οπενχάιμερ, μπορεί να ήταν από μικρός λιπόσαρκος (κατά τη διάρκεια του Manhattan Project απέτυχε να περάσει τις αθλητικές εξετάσεις για να λάβει στρατιωτικό βαθμό, καθώς ήταν 12 κιλά πιο αδύνατος από το κατώτερο «φυσιολογικό», για τα standards του αμερικανικού στρατού), μπορεί, όπως μαρτυρούν όλοι του οι φίλοι, να ξεχνούσε, κυριολεκτικά, να φάει (υπήρχαν μέρες που ζούσε με μία χούφτα αμύγδαλα ή μισή σοκολάτα, άλλες που έτρωγε απλώς λίγα φύκια, ενώ μόνον για τις αγκινάρες εκδήλωνε λαχτάρα…), αλλά είχε δύο αδυναμίες στις οποίες δεν μπορούσε να αντισταθεί: πρώτον, ήταν μανιώδης καπνιστής (προτιμούσε την πίπα αλλά και τα τσιγάρα Chesterfield), συνήθεια που, πιθανότατα, του στέρησε πολλά χρόνια ζωής, καθώς πέθανε από καρκίνο του πνεύμονα το 1967, δύο χρόνια μετά την αρχική διάγνωση. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Cillian Murphy δήλωσε μεν ότι δεν θα ξανακαπνίσει ποτέ για τις ανάγκες οποιουδήποτε ρόλου (ακόμα και τα ψεύτικα τσιγάρα που χρησιμοποιούνται στις ταινίες, έχουν ενοχλητική γεύση, και υπολογίζεται ότι ο Ιρλανδός ηθοποιός χρειάστηκε να καπνίσει… τρεις χιλιάδες από αυτά!), στη συγκεκριμένη περίπτωση, όμως, αναγνώρισε πως θα ήταν αδύνατον να κάνει διαφορετικά, καθώς, πέρα από την ιστορική ανακρίβεια, η μανία του Oppenheimer με τον καπνό πρακτικά αποτυπώνει την πολυσύνθετη προσωπικότητά του και το πως χρησιμοποιούσε τη νικοτίνη και τις μηχανικές κινήσεις του καπνίσματος για να ισορροπεί το μονίμως σε εγρήγορση μυαλό του. Δεύτερον, εκτιμούσε ιδιαίτερα το αλκοόλ και έπινε συχνά μπίρα, αλλά αυτό για το οποίο πέρασε και στην ιστορία του mixology είναι το δικό του twist στο περίφημο martini: The Oppenheimer Martini!

The Oppenheimer Martini Project

Στο προαναφερθέν βιβλίο «Ο Θρίαμβος Και Η Τραγωδία…» διαβάζουμε τις αναμνήσεις της Pat Sherr, συζύγου ενός από τους φυσικούς που επίσης εργάζονταν στο Los Alamos, την περιοχή του New Mexico όπου στήθηκε κυριολεκτικά από το πουθενά μία ολόκληρη πόλη για να στεγάσει τις έρευνες και τα πειράματα της dream team των επιστημών (που ασφαλώς εγκαταστάθηκαν εκεί με τις οικογένειές τους). Η κυρία Sherr, λοιπόν, θυμάται ότι στον Οπενχάιμερ άρεσε «να καλεί φίλους και να σερβίρει όχι μόνον τα πιο εύγευστα, αλλά και τα πιο παγωμένα Μαρτίνι!»

Τι το ιδιαίτερο είχε, όμως, το Oppenheimer Martini; Ας ξεκινήσουμε από τα πιο εύκολα – τη θερμοκρασία: ο Οπενχάιμερ υποστήριζε, δέκα χρόνια πριν τον Ian Fleming και τον James Bond, ότι το μαρτίνι έπρεπε να σερβίρεται ‘’shaken, not stirred’’. Αυτό σημαίνει ότι τα χτυπούσε σε σέικερ με πολύ πάγο και τα σούρωνε μετά, «αντιμετωπίζοντας την παρασκευή τους ως μία ιεροτελεστία», σύμφωνα με τις μαρτυρίες. Αλλά, νωρίτερα, είχε φροντίσει να τοποθετήσει τα κουπέ γυάλινα ποτήρια στην κατάψυξη, εξασφαλίζοντας διπλό… ψύχος!

Πάμε τώρα και στη γεύση. Η συνταγή ήταν απλή, αλλά δεν είχε και καμία σχέση με αυτό που έχετε συνηθίσει μέχρι σήμερα να πίνετε ως μαρτίνι.

Η αναλογία, καταρχάς, ανάμεσα στα δύο βασικά συστατικά ήταν έως και παράλογη: ο Οπενχάιμερ έριχνε τέσσερις (4!) μεζούρες [ΣτΕ. ή ουγκιές, δηλαδή περίπου 30ml η κάθε μία] τζιν και μόλις μία ριξιά (όπως λέμε… dash, δηλαδή σχεδόν 1ml) βερμούτ! Άρα, μιλάμε για ένα πραγματικά δυνατό ποτό που σίγουρα δεν άντεχε πολλαπλές επαναλήψεις (ειδικά αν το επόμενο πρωί έπρεπε να πειραματιστείς με το ουράνιο!). Σήμερα, τα περισσότερα κλασικά κοκτέιλ περιέχουν συνολικά τρεις μεζούρες από όλα τα συστατικά μαζί. Αλλά και στην εποχή εκείνη, η συνηθισμένη αναλογία ήταν τρεις μεζούρες τζιν και μία βερμούτ! Οι πιο μερακλήδες, και σε αυτούς φημολογείται ότι συμπεριλαμβανόταν ο πρόεδρος των ΗΠΑ Φραγκλίνος Ρούζβελτ, απολάμβαναν το μαρτίνι τους σε αναλογία 7 τζιν προς 1 βερμούτ. Πραγματικός δυναμίτης, αν και είναι μάλλον ατυχής ο παραλληλισμός σε ένα κείμενο που πραγματεύεται λιγότερο γνωστές πτυχές από τη ζωή του δημιουργού της ατομικής βόμβας.

Όπως και να έχει, πριν σουρώσει το ποτό, ο Οπενχάιμερ έπαιρνε τα παγωμένα ποτήρια και άπλωνε στο χείλος τους μέλι και λάιμ –φέρτε στο μυαλό σας αντίστοιχα το αλάτι στο χείλος του ποτηριού της Margarita και θα καταλάβετε το κόλπο. Αφού λοιπόν το έκανε και αυτό, σέρβιρε το ποτό, σήκωνε το ποτήρι του και έκανε μία πρόποση «στη σύγχυση των εχθρών μας»!

Προσοχή, δεν α αναφερόταν στους Ιάπωνες συγκεκριμένα αλλά ακόμα και στους εχθρούς της Επιστήμης!

Για ποιο λόγο, άραγε, ο Οπενχάιμερ, που, πιθανότατα είχε και άδειο στομάχι, έπινε ένα τόσο δυνατό κοκτέιλ και έριχνε τόσο λίγο βερμούτ; Μία προφανής εξήγηση θα ήταν ότι λάτρευε το τζιν! Μία πιο λογική, όμως, θα ήταν ότι στην απομόνωση του Los Alamos, δεν θα ήταν και τόσο εύκολο να εξασφαλίζει αρκετά μπουκάλια ποιοτικού βερμούτ, ούτε θα μπορούσε να τα συντηρεί τόσο εύκολα, σε αντίθεση με το τζιν που, ως απόσταγμα, είχε υψηλότερες αντοχές.

Δεν είναι τυχαίο που στα αντίστοιχα πάρτι του πιο χαμηλόβαθμου προσωπικού του Manhattan Project, οι εργαζόμενοι έπιναν ένα άλλο κοκτέιλ, επίσης αυτοσχέδιο αλλά σίγουρα λιγότερο ελκυστικό: σε στρατιωτικά δοχεία 6,5 λίτρων, γέμιζαν μέχρι τη μέση με χυμό γκρέιπφρουτ και στο άλλο μισό έριχναν αλκοόλ που παρασκευαζόταν στο… εργαστήριο!
Χρωστάμε πολλά στον Οπενχάιμερ και, μάλιστα, σε μία εποχή που δεν υπήρχε καν ως σύλληψη η ιδέα της βιοηθικής, ήταν από τους πρώτους που αναρωτήθηκε αν η πρόοδος της επιστήμης ήταν από μόνη της αρκετή για να εξασφαλίσει ένα καλύτερο μέλλον για την ανθρωπότητα. Κάποιοι, μένουν στην επιφάνεια των γεγονότων και τον κατηγορούν ότι απλώς παρέδωσε ένα όπλο μαζικής καταστροφής σε μία υπερδύναμη. Προφανώς, τα πράγματα δεν είναι ποτέ τόσο απλοϊκά –ειδικά όταν μιλάμε για ένα από τα μεγαλύτερα μυαλά του 20^ου αιώνα. Αν, εντούτοις, θέλετε να νιώσετε λίγο πιο κοντά στον άνθρωπο πίσω από το μύθο, φτιάξτε ένα Oppenheimer Martini (δεν είναι δύσκολο –λογικά έχετε τα υλικά στο σπίτι) και, αν σας φαίνονται πολλές οι 866 σελίδες του “American Prometheus” ή τα 180 λεπτά της ταινίας, περιηγηθείτε σε αυτόν εδώ τον πλέον επίσημο ιστότοπο, που περιέχει αποκλειστικά και μόνον εξακριβωμένες πληροφορίες και, λογικά, θα τα δείτε όλα από μία άλλη οπτική. Αν, δε, πιείτε παραπάνω από ένα… τότε αναλαμβάνετε την… ατομική ευθύνη για τα ταξίδια του μυαλού σας. Απλά μην ξεχνάτε ότι ο άνθρωπος που είχε πει «ναι, έχω μελετήσει τους Έλληνες, αλλά βρίσκω τους Ινδουιστές να έχουν πιο βαθιά νοήματα», έκανε πρόποση «στη σύγχυση των εχθρών μας», όχι των εαυτών μας!