Νεμέα, η άλλη Τοσκάνη #NOT

Η ετυμολογία της λέξης Χώρος προκύπτει από τις λέξεις Χάος και Όριο. Αλλά τι σχέση έχει αυτό με τη Νεμέα; Θα σας πω αμέσως!

Το χάος έχει διττή διάσταση. Χαοτική είναι η έκταση, αλλά ορθώνεις έναν τοίχο κι αμέσως έχεις χώρο. Χαοτικός είναι και ο συμβολισμός που εμπεριέχεται στη μορφή. Ορθώνεις έναν τοίχο και μπορεί να σημαίνει «κοίτα πάνω», «πήγαινε δεξιά ή αριστερά», «στάση», «κάτι κρύβεται από πίσω», «δες», ή «μη δεις».

Αρχιτεκτονική είναι η τέχνη που βάζει όρια στο χάος της έκτασης αλλά και όρια στο χάος του συμβολισμού των… ντουβαριών. Εργαλείο του αρχιτέκτονα είναι η ιδέα -ή όπως λένε και στο χωριό μου, το κόνσεπτ, κάτι που ο ίδιος ο αρχιτέκτονας επινοεί για να βάλει τάξη στο άπειρο του σχεδιασμού και της δημιουργικής φρενίτιδας που του κυριεύει το μυαλό.

Η Νεμέα και τα οινοποιεία της

Συγκρίνουν οινικά τη Νεμέα με την Τοσκάνη και τη Ριόχα, επώνυμοι και ανώνυμοι φίλοι του κρασιού. Σηκώνεσαι, πας στη Νεμέα, την έχεις ήδη διασχίσει με το αυτοκίνητο από τον κεντρικό δρόμο, μόλις βγαίνεις απ’ το χωριό ρωτάς τον πρώτο παππού πως θα πας στη Νεμέα. Σου εξηγεί πως μόλις την προσπέρασες.

Το σύγχρονο χωριό της Νεμέας είναι ένα εντυπωσιακά αδιάφορο χωριό της ελληνικής υπαίθρου από άποψη αρχιτεκτονικής, αλλά και τουριστικών υποδομών. Είναι ένα σχετικά νεόδμητο χωριό, με ελάχιστα δείγματα καλής λαϊκής αρχιτεκτονικής και ως επί το πλείστον κατοικίες-αντίγραφα από κάποια βιβλιοθήκη έτοιμων δειγμάτων κάποιου πολιτικού μηχανικού. Αυτή η μάστιγα…

Νεμέα – Photo by Manolis Leonardos

Αντίστοιχα είναι τα οινοποιεία της ζώνης, που τουλάχιστον κάνουν αλματώδη θαύματα με τα κρασιά τους τα τελευταία χρόνια. Προσπερνάς στον κάμπο ένα καλύβι, μια κατασκευή με λαμαρίνα… άλλες κατασκευές που θυμίζουν αποθήκες, νοσοκομειακό κέντρο ή εγκαταλελειμμένες καπνοβιομηχανίες. Περιμένεις ότι θα βγει από μέσα ο Λαλιώτης, αλλά σίγουρα δεν περιμένεις να βγει ένα από τα μεγαλύτερα κρασιά της Ελλάδας. Ευτυχώς στο εσωτερικό τους υπάρχουν πλέον σύγχρονες υποδομές και καθαροί υγιείς χώροι.

Η Νεμέα ως Τοσκάνη  

Σε ένα παράλληλο σύμπαν, στην Τοσκάνη και τη Ριόχα, υπάρχουν πολλά οινοποιεία σχεδιασμένα από κορυφαίους αρχιτέκτονες. Θα βρεις εκεί δουλειές της Ζάχα Χαντίντ, του Καλατράβα, του Μάριο Μπότα, του Φρανκ Γκέρι, αλλά και πολύ σημαντικούς ντόπιους αρχιτέκτονες, σε κατασκευές που βέβαια έχουν αξία εκατομμυρίων ευρώ. Κι όλα αυτά, ανάμεσα σε παραμυθένια διατηρητέα χωριά. «Μα καλά, συγκρίνεις τη Νεμέα με τη Τοσκάνη;» θα ρωτήσεις. Στα λόγια μου έρχεστε… Οι συγκρίσεις μάλλον εμφανίζονται επειδή ο Έλληνας δεν ταξιδεύει όσο θα έπρεπε. Συγκρίνει λοιπόν τη Νεμέα με την Τοσκάνη, τη Νάουσα με το Μπαρόλο και τη Χαλκιδική με την υπόλοιπη υδρόγειο.

Στην Ελλάδα δε, της μικρής ελεύθερης ιστορίας και των κενών στην παιδεία, ο αρχιτέκτονας φαντάζει στα μάτια πολύ κόσμου ως μπογιατζής πολυτελείας, ενώ ο πολιτικός μηχανικός σχεδιάζει «γερά λειτουργικά σπίτια».

Για να γίνει κατανοητό με όρους κρασιού, είναι σα να λέμε ότι φτιάχνει καλύτερα κρασιά ο χημικός οινολόγος από τον οινοποιό. Ο πολιτικός μηχανικός εφαρμόζει επιστήμη, ο αρχιτέκτονας εφαρμόζει τέχνη, όσο κι αν αμφότεροι βαυκαλίζονται για το αντίθετο. Ελάχιστα είναι τα ποσοστά ανθρώπων που διατίθενται να πληρώσουν έναν αρχιτέκτονα για να τους σχεδιάσει το σπίτι ή το οινοποιείο. Είναι «πεταμένα λεφτά». Σημασία έχει να στέκεται και να είναι λειτουργικό.

Εκτός της αυτονόητης λειτουργικότητας όμως, ο αρχιτέκτονας είναι αυτός που μπορεί να δώσει όρια στο χάος και συμβολισμό στο ντουβάρι, να πιάσει την πέτρα του ίδιου τόπου και να την κάνει υλικό, να κάνει το όραμα του οινοποιού, χώρο. Να σου κλείνουν τα μάτια, να σε αφήνουν έξω από ένα οινοποιείο στη Νεμέα και να υποπτεύεσαι ότι είσαι ακριβώς εκεί.
 

Τι γίνεται όμως τώρα με τη Νεμέα;

Όσον αφορά στον οικισμό της Νεμέας, μάλλον τίποτα. Ίσως μόνο η σύσταση μιας αδιάβλητης αρχιτεκτονικής επιτροπής να βοηθούσε ώστε κάθε νέα οικοδομή να υπόκειται σε όρους αισθητικής, και με την πάροδο χρόνων ότι γκρεμίζεται να αντικαθίσταται από κάτι καλύτερο. Η Νεμέα δεν θα μπορέσει ποτέ να γίνει Τοσκάνη διότι, κι αν έχει το φυσικό κάλλος, ποτέ δεν θα έχει το τεχνητό κάλλος για να αναμετρηθεί στα ίσια. Όσο πιο γρήγορα το συνειδητοποιήσουμε αυτό και σταματήσουμε να κρυβόμαστε πίσω από συγκρίσεις, τόσο πιο εύκολα θα αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα.

Τα οινοποιεία έχουν περισσότερες ελπίδες. Αφού ορθοποδήσουν κι επενδύσουν σε σύγχρονα μηχανήματα, που δικαίως είναι το πρώτο μέλημα, ας κοιτάξουν μετά το όραμά τους κι ας προσπαθήσουν αυτό να το μετουσιώσουν σε χώρο και συγκεκριμένη αισθητική. Με έναν αρχιτέκτονα και θυσίες στα έσοδα τους. Δεν γίνεται αλλιώς.

Η μικροσκοπική-μεταπολιτευτική οπτική έχει πρόσκαιρο κέρδος σε αντίθεση με τη μακροσκοπική. Δεν ήταν χαζοί οι Ιταλοί να φτύσουν αίμα για να διατηρήσουν τα ιστορικά τους κτίρια αντί να τα γκρεμίσουν για να χτίσουν στη θέση τους άλλα με πιλοτές. Τζαστ σέινγκ…

Τοσκάνη – Photo by Manolis Leonardos

Το μάρκετινγκ στο κρασί παίζει τεράστιο ρόλο, και κομμάτι αυτού είναι η εικόνα. Όσο κι αν φωνάζουν οι ντόπιοι οινοποιοί ότι «το προϊόν μιλάει μόνο του», η απάντηση είναι πως εχθρός του καλού είναι το καλύτερο.

Μία καθολική ιδέα-όραμα (κόνσεπτ) που διατρέχει το οινοποιείο από το λόγκο του, το σχεδιασμό των ετικετών του, την προσωπικότητα του κρασιού έως και την αρχιτεκτονική των χώρων του, είναι απαραίτητα ώστε να μην μπαίνουμε στη διαδικασία να συγκρίνουμε τη Νεμέα με τη Ριόχα ή την Τοσκάνη, αλλά να λέμε σκέτο Νεμέα και να καταλαβαινόμαστε χωρίς την ανάγκη της υπερτοπικής αναφοράς.

Σε μια τέτοια Νεμέα ονειρεύομαι να κάνω βόλτα κάθε 2 και 3 του Σεπτέμβρη.