Ανακαλύπτοντας το Negroni: Η Φλωρεντία του 19ου αιώνα

Εδώ και αρκετά χρόνια το Negroni πανάξια και αδιαμφισβήτητα κατέχει τον τίτλο του πιο αγαπημένου κλασικού κοκτέιλ. Πέρα όμως από την εύκολη -και απλοϊκή για κάποιους- συνταγή του, το Negroni διαθέτει και πλούσια ιστορία γύρω από την προέλευσή του· δημιουργήθηκε εντός ενός συγκεκριμένου κοινωνικού και πολιτισμικού πλαισίου, από συγκεκριμένα άτομα –η ταυτότητα των οποίων, παρόλα αυτά, αμφισβητείται από κάποιους- και στη δημιουργία του μπορούμε να παρατηρήσουμε, σαν μέσα από καθρέφτη, τις συνήθειες, τις προτιμήσεις, τα ήθη και τα έθιμα μιας ολόκληρης κοινωνίας και όλα εκείνα που θα ακολουθούσαν ιστορικά και κοινωνικοπολιτικά. Σε αυτή την σειρά από άρθρα θα προσπαθήσω να ξεμπλέξω τις ρίζες του θρυλικού αυτού κοκτέιλ, ξεκινώντας από την πόλη στην οποία δημιουργήθηκε, την Φλωρεντία.

Ως λίκνο του κινήματος της Αναγέννησης συνομολογείται η πόλη της Φλωρεντίας, η οποία συνεκδοχικά έζησε την πρώτη περίοδο ακμής της τους αντίστοιχους αιώνες. Υπήρξε γενέτειρα μερικών από τους σημαντικότερους Ιταλούς (Δάντης, Μιχαήλ Άγγελος, Ντονατέλλο, Σάντρο Μποτιτσέλλι, Αικατερίνη των Μεδίκων, Αμέριγκο Βεσπούτσι, Νικολό Μακιαβέλι, κα), αλλά και πολιτισμικός κόμβος για κάποια από τα πιο σπουδαία μυαλά του Βυζαντίου και της Ευρώπης, μεταξύ αυτών και Έλληνες, όπως ο Μανουήλ Χρυσολωράς και ο Γεώργιος Γεμιστός.

Η Φλωρεντία τον 19^ο αιώνα βρέθηκε στη δίνη μεγάλων και σημαντικών αλλαγών, όχι μόνο για την ίδια, αλλά και για το μετέπειτα ηνωμένο κράτος της Ιταλίας. Το Μεγάλο Δουκάτο της Τοσκάνης, που ιδρύθηκε από τον Οίκο των Μεδίκων και κυβερνείτο εκείνη την εποχή από τον Μέγα Δούκα Λεοπόλδο Β’ της Τοσκάνης, του περιώνυμου Οίκου Αψβούργων-Λωρραίνης, κατελύθη το 1859 υπό τα στρατεύματα των Τζουζέπε Γκαριμπάλντι και Βίκτορ Εμμανουήλ Β’, για να ενοποιηθούν αργότερα με το μετέπειτα Ενωμένο Βασίλειο της Ιταλίας. Ο Βίκτορ Εμμανουήλ Β’ στέφθηκε μάλιστα βασιλιάς της Ιταλίας, μαντεύετε με ποια πρωτεύουσα; Όσοι σκεφτήκατε την Φλωρεντία, πέσατε μέσα!

Η Φλωρεντία έζησε τη δεύτερη «νεότητά» της για τα έξι χρόνια που ακολούθησαν, μέχρι να αποχωρήσουν τα γαλλικά στρατεύματα από την Ρώμη –η οποία τότε ανήκε στα Παπικά Κράτη- και να μεταφερθεί η πρωτεύουσα εκεί.

Η περίοδος αυτή μπορεί να ήταν σύντομη, όμως άφησε ανεξίτηλο σημάδι στην πόλη· ο Βασιλιάς και η Αυλή του εγκαταστάθηκαν στο καμάρι της Ιταλίας, όπως και ένας τεράστιος αριθμός πλουσίων ξένων από χώρες όλης της Ευρώπης. Ο «κοινωνικός κύκλος» που δημιουργήθηκε στο άψε σβήσε στην πόλη, γέννησε σπουδαίο πολιτισμικό και καλλιτεχνικό «προϊόν», απετέλεσε σημείο σύναψης εμπορικών, οικονομικών και πολιτικών συμφωνιών με υψηλή σημασία και αυταπόδεικτα καλλιέργησε την ποιοτική διασκέδαση.

Στα σαλόνια των αναγεννησιακών κτιρίων της πόλης ή στις βίλες στους καταπράσινους λόφους των προαστίων της Φλωρεντίας άρτια εκπαιδευμένοι μπάτλερ σέρβιραν τσάι και σοκολάτα σε εγγλέζικη ή γερμανική πορσελάνη, ενώ αριστοκράτες, ακαδημαϊκοί, καλλιτέχνες και συγγραφείς περιδιάβαιναν τις μεγάλες αίθουσες χορού, κραδαίνοντας ποτήρια με κονιάκ, τζιν ή σαμπάνια.

Σαφέστατα, η ζωή των απλών πολιτών της Φλωρεντίας ήταν εντελώς διαφορετική, παρόλο που και εκείνοι θα βίωναν εκείνη την περίοδο μια τεράστια αλλαγή στην καθημερινότητά τους. Το σχέδιο του Τζουζέπε Πότζι για αρχιτεκτονικό εκσυγχρονισμό και αναδιαμόρφωση μιας μεσαιωνικής πόλης όπως η Φλωρεντία, μπορεί να προκάλεσε μεγάλη δημόσια συζήτηση, πλην όμως «πέρασε» και πραγματικά μεταμόρφωσε την πόλη.

Σύμφωνα με αυτό, θα έπρεπε να γκρεμιστούν τα μεσαιωνικά τείχη της πόλης προκειμένου να φτιαχτούν μεγάλοι λεωφόροι (Viali di Circonvallazione) που θα ευνοούν την απρόσκοπτη κυκλοφορία και τον εκμοντερνισμό της Φλωρεντίας, αλλά και να «καθαριστεί» η Παλιά Πόλη, κάτι που έφερε και τις μεγαλύτερες αντιδράσεις. Το σημείο που παλιά βρισκόταν η ρωμαϊκή αγορά της πόλης, που στη συνέχεια στέγασε το εβραϊκό γκέτο, στο κέντρο της οποίας έστεκε ειρωνικά η Στήλη της Αφθονίας του Ντονατέλλο, είχε γεμίσει παρατημένα σπίτια που έμεναν άστεγοι ή χαμηλόμισθοι και άνεργοι. Εκείνο το σημείο, σύμφωνα με το Σχέδιο Πότζι, έπρεπε να αναβαθμιστεί (Risanamento di Firenze). Κατά τη διάρκεια του πρότζεκτ, 26 αρχαίοι δρόμοι εξαφανίστηκαν στην κυριολεξία, κάτι λιγότερο από χίλια κτίρια κατεδαφίστηκαν και περισσότεροι από 5,800 άνθρωποι εκτοπίστηκαν…

Η πάλαι ποτέ Piazza del Mercato Vecchio μετονομάστηκε σε Piazza Vittorio Emmanuele και σήμερα αποτελεί ένα από τα πλέον τουριστικά σημεία της πόλης ως Piazza della Republica, με τη μεγάλη αψίδα του θριάμβου να στέκει στη δυτική πλευρά της. Λιγότερο από ένα χιλιόμετρο μακριά από αυτήν την αψίδα, στριμωγμένο μεταξύ των δύο περιθρύλητων αρχοντικών-παλάτσο, του Ρουτσελάι και του Στρότσι, και μια ανάσα από την πασίγνωστη σήμερα για τις μπουτίκ οίκων μόδας Via de’ Tornabuoni, ένα μικρό μπακάλικο ύψωσε την ταμπέλα του στην αυγή του 20^ου αιώνα. Μία drogheria ή ‘’appalto’’, όπως λέγαν οι Φλωρεντίνοι στη διάλεκτό τους τα μικρά συνήθως μαγαζιά που πουλούσαν γλυκά, σνακ, μπαχαρικά ή αλκοόλ.

Ετούτο το σταυροδρόμι ανθρώπων από διάφορες κοινωνικές τάξεις και επαγγέλματα διάλεξε ο Ugo Casoni για να ανοίξει την ομώνυμη επιχείρηση που αργότερα θα διαδραμάτιζε ουσιαστικό ρόλο στη δημιουργία του Negroni…

Τι έπιναν στη Φλωρεντία του 19^ου αιώνα και τι ακριβώς ήταν η «Ώρα για Βερμούτ»;

Οι Φλωρεντίνοι, μαζί με τον τίτλο της πρωτεύουσας από το Τορίνο, κληρονόμησαν και τα τοπικά τους ποτά. Το Τορίνο θεωρείται η πατρίδα του βερμούτ, του κρασιού δηλαδή στο οποίο προσέθεταν αλκοόλ για να το ενισχύσουν, αρωματικά βότανα από τις παρυφές των γειτονικών Άλπεων και καραμελόχρωμα. Οι Τορινέζοι το έπιναν ελαφρώς κρύο, σε περίτεχνα φτιαγμένα, μικρούλικα, κρυστάλλινα ποτήρια ή… ως Americano, συνήθεια που απέκτησαν και οι Φλωρεντίνοι, την «Ώρα για Βερμούτ»!

Σταθείτε για λίγο στο Americano (βερμούτ με bitter σε ίσες ποσότητες). Έγινε γνωστό αρχικά ως Milano – Torino, καθώς το βερμούτ κατάγεται από το Torino και τα πικρά λικέρ (bitter) από το Μιλάνο. Σύμφωνα με γραπτές καταγραφές, το ονόμασαν Americano από τη «συνήθεια των Αμερικανών να αναμειγνύουν βερμούτ με άλλα ποτά»! Στο Americano αργότερα προστέθηκε και σόδα, ενώ θεωρείται ο απευθείας πρόγονος του Negroni που μας ενδιαφέρει.

Ενώ τα acquacedratai που προϋπήρχαν των καφέ σέρβιραν κυρίως λεμονάδες και πορτοκαλάδες, οι καφετέριες που επικράτησαν εισάγοντας τούρκικο καφέ από την Ανατολή ενέταξαν στον κατάλογό τους παγωτά και σορμπέ, τσάι και γλυκά εμπνευσμένα από τη βιενέζικη κυρίως παράδοση, αλλά και –σημειώστε- δεκάδες αλκοολούχα: κονιάκ, ρούμι, βότκα, κιούμελ (που παλιά σέρβιραν και στην Ελλάδα), τζιν Old Tom, ουίσκι, λικέρ μαρασκίνο και Παστίς! Όπως και παραδοσιακά ποτά: Ratafia, Fernet, Centerbe. Και φυσικά, οίνο: Barolo Chinato, Μοσχάτο, Σαμπάνια. Αν αναρωτιέστε που πήγαν τα σπουδαία τοσκανέζικα κρασιά, αυτά εκείνη την εποχή δεν ήταν και τόσο διαδεδομένα, παρά πωλούνταν κυρίως σε ταβέρνες και πανδοχεία και σίγουρα όχι στα καλά φλωρεντίνικα καφέ της εποχής. Εκεί προτιμούσαν κυρίως κρασιά από την Αλσατία, το Μοζέλ ή την κοιλάδα του Ρήνου και βέβαια κρασιά από το Μπορντό.

Σε ένα τέτοιο σκηνικό πρωτοδημιουργήθηκε το Negroni. Περισσότερα όμως, σε επόμενο άρθρο…