Η Πράσινη Νεράιδα και ένας άγνωστος πόλεμος

*του Χ.Σ. 

Σε πολλούς μυημένους το άκουσμα της  φράσης “πράσινη νεράιδα” αμέσως δημιουργεί ένα χαμόγελο στο πρόσωπο και ίσως ένα κλείσιμο του ματιού. Για τους υπόλοιπους αδαείς –όπως ο γράφων- δημιουργεί μοναχά παραλληλισμούς κινουμένων σχεδίων και φαντασίας.

Μια φορά και έναν καιρό λοιπόν, ήταν μια χώρα, η Γαλλία, που οι κάτοικοί της έψαχναν τρόπο επέκτασης (και πλουτισμού) σε άλλες περιοχές, αλλά όπου πήγαιναν γίνονταν, περιέργως  πως, πολεμικές συρράξεις, αρχής γενομένης τον 17ο αιώνα και μέχρι τουλάχιστον το 1815 με τους Ναπολεόντειους πολέμους. Μεγάλο μέρος αυτών που είχαν τη δυνατότητα και τη φιλοδοξία, πήραν καραβάκια και μετεγκαταστάθηκαν στη Νότια Αμερική, στην Αφρική, στην Κίνα, στη “Νέα γη” ή “Γή της ευκαιρίας”, όπως ήταν τότε γνωστές οι νότιες περιοχές των όχι ακόμη διαμορφωμένων όπως τις ξέρουμε σήμερα Η.Π.Α.

Αυτά τα παλικάρια λοιπόν, τα από Αμερική μεριά, η πρώτη δουλειά που έκαναν φτάνοντας εκεί ήταν να ασχοληθούν με αυτό που γνώριζαν από τη χώρα τους. Την κτηνοτροφία, την γεωργία και το εμπόριο. Επίσης έφεραν και κάτι άλλο που γνώριζαν από τη χώρα τους, και έτσι ονόμασαν σταδιακά μια ολόκληρη περιοχή που εκτινόταν από τη Βόρειο Αμερική έως και το Δέλτα του Μισισιπή “Νέα Γαλλία”. Όπως και να ‘χει κάτι ήξεραν και από πόλεμο, όλο και κάποια συμφέροντα είχαν στην περιοχή, βοήθησαν να γίνει και ο Αμερικάνικος Εμφύλιος.

Τι μας νοιάζει όμως εμάς, τόσα χρόνια μετά, γιατί τρωγόταν μεταξύ τους; Εδώ μιλάμε για αλκοόλ… Ορθή παρατήρηση, αλλά μας νοιάζει. Την ίδια στιγμή που στις Η.Π.Α γινόταν της κακομοίρας, στην Γαλλία γινόταν μια επιδρομή ενός άγνωστου, ανθεκτικού και αδηφάγου εχθρού. Της φυλλοξήρας. Ενός “κακού” εντόμου που κατάφερε να ταξιδέψει από τα βόρεια της αμερικάνικης ηπείρου στη Γαλλία και να επιβιώσει λόγω των νέων, πιο γρήγορων ατμόπλοιων που εξυπηρετούσαν τους εμπόρους και το στρατό (έως τότε ταξίδια από τη Γαλλία στην Αμερική διαρκούσαν αρκετές μέρες).

Η φυλλοξήρα, εγκαταστάθηκε στη Γαλλία και κατάφερε να εξαλείψει το 50-60% των γαλλικών αμπελώνων σε λιγότερα από δέκα χρόνια, δημιουργώντας τεράστια οικονομική καταστροφή στην γαλλική οικονομία. Η ανάγκη για αλκοόλ συνέχισε να υπάρχει, η μετανάστευση εργατών γης γιγαντωνόταν, οι αμπελώνες σάπιζαν και η λύση στο ζήτημα με το παλιοέντομο δε φαινόταν.

Οι Γάλλοι αμπελουργοί μέσω της κυβέρνησης τους επικήρυξαν τον νέο εχθρό με ένα τεράστιο για την εποχή ποσό το οποίο όμως κανείς δεν είσπραξε γιατί κανείς δεν μπορούσε να νικήσει αυτό το έντομο που κατάστρεφε τον ένα μετά τον άλλο τους αμπελώνες τους. Η κατάσταση ήταν απελπιστική! Η Γαλλία έχει φτάσει στο σημείο να εισάγει κρασιά! Τότε λοιπόν, γύρω στο 1865, λόγω της καταστροφής μεγάλου μέρους της παραγωγής κρασιών, εμφανίστηκαν ή για να είμαστε πιο δίκαιοι εξαπλώθηκαν, τα ενισχυμένα κρασιά, γνωστά σε όλους μας ως βερμούτ.

Πιο συγκεκριμένα, υπήρχε ένα απόσταγμα που οι Γάλλοι το γνώριζαν καλά από το 1840 από τις πολεμικές εκστρατείες τους. Θυμήθηκαν πως έδιναν στους στρατιώτες τους μαζί με το μουσκέτο, τη στολή και ένα απόσταγμα “για να καθαρίζουν το μολυσμένο νερό”. Αυτό το απόσταγμα δεν ήταν άλλο από το πολύ γνωστό, αψέντι. Πράξεις ανυπέρβλητης ανδρείας, ηλιθιότητας και ωμοτήτων, είχαν παρατηρηθεί μετά την κατανάλωση αυτού του αποστάγματος. Και τότε οι αμπελουργοί στη Γαλλία, το σκέφτηκαν καλύτερα: Αφού είναι δοκιμασμένο, αφού την αψιθιά δεν την τρώει το κωλοέντομο, ας φτιάξουμε αυτό!

Σε εκείνο το σημείο χρονικά, εμφανίζεται ο εμπορικός τίτλος “Πρασινη Νεραϊδα”, πιθανότατα από Ελβετούς παραγωγούς. Και ο μύθος απογειώνεται! Το αψέντι, σε όλες τις ετικέτες, γνωρίζει την εποχή της μεγαλύτερης δόξας του. Ποιητές, ζωγράφοι, συγγραφείς έχουν εκστασιαστεί με το νέο ποτό και γίνεται αναπόσπαστο μέρος της Όμορφης Εποχής (Belle Époque). Αναπαραστάσεις καθημερινότητας με αψέντι θα βρείτε στους  Πικάσο, Φαν Χοχ, Μανέ, Ντεγκά, Τουλούζ Λοτρέκ, Γκογκάν και πολλούς άλλους.

Ο,τι αρχίζει ωραία όμως, τελειώνει με πόνο, που λέει και το τραγούδι… Βρισκόμαστε περίπου στο 1890 ο Αμερικανικός Εμφύλιος έχει τελειώσει, οι Γάλλοι περνούν την όμορφη εποχή, αλλά οι αμπελώνες που είχαν μείνει ανεκμετάλλευτοι τι θα γίνονταν; Η ασπίδα ενάντια στη φυλλοξήρα σχεδόν είχε βρεθεί και δοκιμαστεί επί 20 χρόνια.  Το μπόλιασμα των αμπελιών επάνω σε ρίζες αμερικάνικων ποικιλιών, ανθεκτικών ως προς τη φυλλοξήρα παγιώθηκε ως η μόνη λύση αφού τα εξαιρετικά επιβλαβή χημικά, η χρηση των οποίων ούτως η άλλως είχε διχάσει τους αμπελουργούς, δεν είχε δώσει αποτελέσματα.

Οι Γάλλοι αμπελουργοί που στο ενδιάμεσο έχουν γίνει λιγότεροι και ισχυρότεροι σε εκτάσεις λόγω της προηγούμενης καταστροφής, κηρύττουν τον πόλεμο στο αψέντι και βάζουν την κυβέρνηση τους να απαγορεύσει την κυκλοφορία της Πράσινης Νεραϊδας ως βλαπτική για την υγεία, σχετιζόμενη με ψυχικές και παθολογικές ασθένειες (κάποιος γιατρός του οποίου το όνομα μου διαφεύγει, πήρε και τιμητική έδρα επειδή εκπόνησε την αντίστοιχη μελέτη). Την ιδία πολιτική και σχεδόν για τους ίδιους λόγους ακολούθησαν Βέλγιο, Ελβετία, Ολλανδία και ΗΠΑ.

Ο άγνωστος αυτός πόλεμος είχε λήξει σαφώς υπέρ των κρασιών. Έως το 1915 η εμφιάλωση αψεντιού είχε απαγορευτεί σχεδόν σε όλο τον πλανήτη. Το 1990 οι απαγορεύσεις αυτές άρχισαν να υποχωρούν (ελπίζω να μην έπεσε πάλι κάνα έντομο) και πλέον η Νεραϊδούλα κυκλοφορεί και πάλι στα ποτήρια μας ταλαιπωρημένη από το κυνηγητό σχεδόν 100 χρόνων, αλλά πάντα έτοιμη να μας χαρίσει απλόχερα τα αρώματα και τα ταξίδια της. Απολαύστε την αλά γαλλικά, όπως τότε, ή αν θέλετε να την χαλάσετε βάλτε της μια Μποέμικη φωτιά…

Υγ. Σε όλη αυτή την ιστορία έβαλαν την ουρά τους και οι Γερμανοί. Από τα πιο ενδιαφέροντα αυτού του άρθρου είναι η μετάφραση της λέξης wermut από τα γερμανικά στα αγγλικά, που δίνει μέσα στις ερμηνείες και το Artemisia absinthium καθότι wermut = wormwood, δηλαδή αψέντι… Άρα Wermut = Αψέντι;