Ο Kopi Luwak και μερικές ακόμη ιστορίες ζωικού καφέ

Αυτό το άρθρο είναι διαθέσιμο επίσης στα: Αγγλικα

Το να προσπαθείς να φτιάξεις χρυσό από τα… σκατά, είναι κάτι που πολλοί δημιουργικοί και πρωτοπόροι έχουν προσπαθήσει να επιτύχουν στην ιστορία της ανθρωπότητας. Βεβαίως, απέτυχαν –αλλιώς θα ήμασταν πλούσιοι. Στην περίπτωση του speciality καφέ πάντως, φαίνεται ότι η… αλχημεία πέτυχε! Καθώς η ιδέα που έχουμε για τον καφέ μετατρέπεται από το «κάτι για να ξυπνήσουμε» σε «κάτι που θα απολαύσουμε», το ενδιαφέρον για τον καλό καφέ αυξάνεται. Συνεπώς, και η ποιότητα και τα διαφορετικά είδη των μικρών αυτών σπόρων έχει μετατραπεί σε ένα πολύ δημοφιλές θέμα συζήτησης. Και κάπου εδώ είναι που η κουβέντα φτάνει στα του… ζωικού καφέ και στον Kopi Luwak!

Kopi Luwak, ο βασιλιάς του ζωικού καφέ

Ένα από τα πιο διάσημα και δίχως αμφιβολία από τα πιο παράξενα είδη speciality καφέ είναι ο επονομαζόμενος Kopi Luwak (Κόπι Λούακ) από την Ινδονησία. Ένας καφέ που λαμβάνει την επεξεργασία του διερχόμενος μέσα από το πεπτικό σύστημα μια πολύ ιδιαίτερης αγριόγατας, της Μοσχογαλής (Civet Cat). Με τιμή εμπορίου που αγγίζει τα €1.200 το κιλό, ακούγεται σα μια ιδιαίτερα επικερδής επιχείρηση, και όπου ευδοκιμεί η έννοια «κέρδος» είναι εξαιρετικά πιθανό να εμφανιστούν αντιγραφείς που δεν ενδιαφέρονται πραγματικά για τις λεπτομέρειες. Γι αυτό ακριβώς το λόγο και αυτού του είδους οι καφέδες έχουν αποτελέσει το επίκεντρο μιας πολύ μεγάλης αντιπαράθεσης. Εκτός από τον Kopi Luwak υπάρχει και μια σειρά διαφορετικών ειδών ζωικού καφέ, των οποίων η παραγωγή δεν προέρχεται από τη Μοσχογαλή, αλλά από άλλα είδη ζώων, με την… κατεργασία να μένει σε γενικές γραμμές η ίδια.

Τα ζώα τρέφονται με τους καρπούς του καφέ, των οποίων το ταξίδι αρχίζει στον εσωτερικό κόσμο του ζώου, και κατά τη διάρκειά του ο πολτός από τα φρούτα αποσυντίθεται ενώ το αδύνατο να χωνευτεί κουκούτσι λαμβάνει μια πολύ ιδιαίτερη ενζυματική επεξεργασία. Έτσι λέγεται τουλάχιστον… Το αποτέλεσμα πάντως αυτής της κατεργασίας δεν έχει αποδειχθεί ποτέ πραγματικά και γευστικά παραμένει ένα μάλλον συζητήσιμο θέμα. Όταν το κουκούτσι φτάσει στα οπίσθια του ζώου και ξεφύγει μέσω του προφανή δρόμου διαφυγής, μερικά σκληρά εργαζόμενα χέρια το  μαζεύουν, το πλένουν και τελικά το καβουρδίζουν.

Μοσχογαλές υπάρχουν επίσης και στην Αιθιοπία, ενώ μπορείτε επίσης να βρείτε τον Kopi Muncak από ινδικό ελάφι, τον Brazilian Jacu από κοτόπουλα, τον Black Ivory, γνωστό και ως καφέ των ελεφάντων, τον Kaldi από κατσίκες, τον Bat Crop από νυχτερίδες, τον Monkey Chew από μαϊμούδες, και πιθανότατα από κάθε άλλο είδος ζώου που περιστασιακά μπορεί να απολαμβάνει να γευματίζει από τους θάμνους του καφέ.

Το παρασκήνιο του ζωικού καφέ

Με τον καιρό η φήμη του ζωικού καφέ γινόταν όλο και καλύτερη εξαιτίας της υποτιθέμενης απαλής και αρωματικής του γεύσης και της σχεδόν ανύπαρκτης πικράδας του. Στην αρχή βέβαια, αυτός ο καφές μαζευόταν από άγρια ζώα, στη φύση, κάτι που συνεπαγόταν ιδιαίτερα χρονοβόρα εργατικά προκειμένου να συγκεντρωθεί επαρκής ποσότητα για καβούρδισμα. Σε συνδυασμό όμως με την ιδιαίτερη φήμη που αναπτύχθηκε, αυτό οδήγησε στις αστρονομικές τιμές στις οποίες μπορούμε να συναντήσουμε το εν λόγω προϊόν.

Δε χρειάζεται να είσαι οικονομική διάνοια για να καταλάβεις ότι αυτές οι τιμές θα βάλουν στο παιχνίδι συγκεκριμένους επιχειρηματίες οι οποίοι θα προσπαθήσουν να μεγιστοποιήσουν το κέρδος κάνοντας τη διαδικασία… παραγωγής πιο αποδοτική. Για να το πετύχουν αυτό, απλά άρχισαν να μαζεύουν τις Μοσχογαλές, αντί για τους κόκκους του καφέ. Εκτός όμως από το γεγονός ότι οι Μοσχογαλές δεν μπορούν να εξημερωθούν και συνεπώς υποφέρουν στην αιχμαλωσία, τα παμφάγα αυτά ζώα, παθαίνουν στερητικά σύνδρομα που μπορεί να είναι και θανατηφόρα, εξαιτίας της αποκλειστικής κατανάλωσης καρπών καφέ.

Ένας πάντως από του αδιαμφισβήτητους λόγους που αυτός ο καφές απολαμβάνει τόσο καλής φήμης δικαιολογείται από το γεγονός ότι οι ελεύθερες Μοσχογαλές καταναλώνουν μόνο ώριμους, νόστιμους και άριστης κατάστασης καρπούς, κάτι που με τη σειρά του οδηγεί στην παραγωγή πολύ ψηλής ποιότητας κόκκους καφέ. Πλην όμως, αυτή είναι μια πολυτέλεια που δεν απολαμβάνουν οι υπό αιχμαλωσία γάτες…

Εν τω μεταξύ, όλη αυτή η μόδα του καφέ είναι και ο πιθανότερος λόγος που ο… Kopi Luwak που πωλείται σε τουρίστες είναι πιθανότατα προϊόν εργασίας ελεφάντων, γουρουνιών και άλλων εξημερωμένων ζώων, πολύ απλά γιατί αυτά έχουν μεγαλύτερη «απόδοση»…

Η θλιβερή ιστορία του ζωικού καφέ και η σπανιότητα του Kopi Luwak

Εν κατακλείδι, χρειάζονται περί τα 30 κιλά καρπών για να πάρουμε ένα κιλό κόκκων καφέ, καθώς δεν καταφέρνουν όλοι οι κόκκοι να περάσουν τη διαδικασία χωρίς να καταστραφούν, κάτι που δίνει μια ακόμα εξήγηση στο γιατί είναι αδύνατο να καλυφθεί από τις παραδοσιακές μεθόδους η ολοένα και αυξανόμενη ζήτηση για τον Kopi Luwak.

Είναι επίσης δύσκολο να πιστοποιηθεί η αυθεντικότητα του Kopi Luwak, αλλά αν σκοπεύετε να δοκιμάσετε μια δόση από αυτόν τον ιδιαίτερο speciality καφέ, θα πρέπει να είστε πολύ προσεκτικοί από πού θα τον αγοράσετε. Τα στατιστικά λένε ότι το 80% του Kopi Luwak που βρίσκεται στην αγορά είτε περιέχει ποσότητα κόκκων, είτε εξολοκλήρου, δεν έχει καν συναντήσει ποτέ Μοσχογαλή, ούτε καν σε εγκυκλοπαίδεια. Άλλωστε, όπως εξαρχής γνωρίζουμε, αυτός ο καφές είναι κάτι σπάνιο, και, όπως συμβαίνει με κάθε τι σπάνιο, έχει ως χαρακτηριστικό του τη… σπανιότητα! Συνεπώς, καλό θα ήταν να είστε αρκετά σκεπτικοί αν βρεθείτε μπροστά σε κάποια «ευκαιρία» με κόστος χαμηλότερο των €60 για τα 100 γραμμάρια ή αν βρείτε διαθέσιμες μεγάλες ποσότητες.

Υπέρ ή κατά του ζωικού καφέ;

Παρ’ όλη την κριτική πάντως, υπάρχουν και θετικά παραδείγματα. Αρχικά, με λίγη υπεύθυνη έρευνα μπορείς σχετικά εύκολα να εντοπίσεις τους αυθεντικούς παραγωγούς και διανομείς ζωικού καφέ. Οι περισσότεροι από αυτούς έχουν φροντίσει να συνεργάζονται αρμονικά με τους γηγενείς πληθυσμούς και τις φυλές που παραδοσιακά συλλέγουν τους κόκκους καφέ, και ανταμείβονται επαρκώς για τη δουλειά τους.

Ένα καλό δείγμα, που μπορεί να λειτουργήσει ως θετικό παράδειγμα στη βιομηχανία ζωικού καφέ, είναι ο Black Ivory, που ήδη αναφέραμε νωρίτερα. Παραγωγός αυτού του καφέ είναι η ταϊλανδέζικη Golden Triangle Asian Elephant Foundation, που φροντίζει και για όλες τις ανάγκες που έχουν οι ελέφαντες. Εκτός από ικανοποιητικούς μισθούς για τους υπεύθυνους δασοφύλακες, ένα 8% από τα έσοδα της επιχείρησης πηγαίνει στο Anantara Golden Triangle Camp το οποίο είναι υπεύθυνο για το φαγητό και τις φαρμακευτικές ανάγκες των παραγωγών ζώων.

Εν τω μεταξύ, έχουν ήδη εμφανιστεί στην αγορά παραγωγοί καφέ που προσομοιώνουν στο εργαστήριο την ενζυματική κατεργασία που κάνει το πεπτικό σύστημα των ζώων, χωρίς να εμπλέκεται κανένα, μα κανένα ζώο. Οπότε, αν έχετε τη διάθεση να ξοδέψετε λίγα χρήματα, μπορείτε να απολαύσετε τον καφέ σας χωρίς ενδοιασμούς!

Καθώς το ενδιαφέρον για τον υψηλής ποιότητας καφέ αυξάνεται γενικώς, οι παραγωγοί καφέ παγκοσμίως έχουν ξεκινήσει να βελτιώνουν και να εμπλουτίζουν τις μεθόδους και τις κατεργασίες τους προκειμένου να προσφέρουν καλύτερο καφέ. Αυτό, σε συνδυασμό με τις εξαιρετικές ικανότητες των σύγχρονων μπαρίστα, δεν αφήνει και πολλές επιθυμίες ανεκπλήρωτες όσον αφορά στη γεύση και τα αρώματα. Οπότε, ας αρχίσουμε να επεξεργαζόμαστε στο μυαλό μας τη σκέψη για το αν υπάρχουν πραγματικά λόγοι να εξακολουθεί να παράγεται κάτι με τα αρνητικά του ζωικού καφέ.

Πιθανότατα δεν μπορούμε να διαφωνήσουμε σχετικά με το αν είναι γευστικός, αλλά αφού έχουμε ούτως η άλλως την δυνατότητα να απολαύσουμε μια κούπα εξαιρετικού καφέ, χωρίς να υποστηρίζουμε μια μπίζνα που προμοτάρει και βασίζεται στο βασανισμό των ζώων, τότε αυτό ακριβώς θα κάνουμε.

Μετάφραση: Αχιλλέας Αναστασόπουλος