Καλλιγραφία στο κονιάκ: μια τέχνη αιώνων που αντέχει στον χρόνο
Γιαννης Κοροβεσης•Articles
Ο μαγικός κόσμος του κονιάκ και η τέχνη της παραγωγής του, παραδοσιακά και ως επί το πλείστον, είναι συνυφασμένοι με δύο ακόμη μορφές τέχνης. Κι αν η σύνδεση με την τέχνη της κατασκευής περίτεχνων φιαλών και καραφών γίνεται αμέσως εμφανής, η δεύτερη, αυτή της καλλιγραφίας, απαιτεί από τον παρατηρητή να εμβαθύνει περισσότερο στον κόσμο του κονιάκ, να βυθιστεί στα σκοτεινά κελάρια που ωριμάζουν τα αποστάγματα που χρησιμοποιούνται. Εκεί θα έχει την ευκαιρία να απολαύσει τα μικρά, αλλά τόσο προσεκτικά σχεδιασμένα έργα τέχνης που κοσμούν τα παλιά βαρέλια των κελαριών όλων σχεδόν των οίκων κονιάκ. Η καλλιγραφία εδώ και αιώνες αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της παράδοσης του κονιάκ και ως τέτοια έχει καταφέρει να επιζήσει, όσοι ράπερ ή μεταμοντέρνοι καλλιτέχνες κι αν έχουν ταυτιστεί με τον σύγχρονο χώρο του γαλλικού εθνικού αποστάγματος.
Οι ρίζες της καλλιγραφίας στο κονιάκ εντοπίζονται στην ανάγκη σαφούς και ξεκάθαρης σήμανσης των χαρακτηριστικών των αποσταγμάτων που ωρίμαζαν στα κελάρια. Οι πρώτοι οίκοι παραγωγής ξεκίνησαν την παράδοση να προσλαμβάνουν εκπαιδευμένους γραφιάδες, οι οποίοι χρησιμοποιώντας κιμωλία, κατέγραφαν την ημερομηνία του τρύγου, το εκάστοτε cru του αμπελώνα που χρησιμοποιήθηκε και βέβαια το όνομα του οίκου, μαζί με τυχόν άλλες πληροφορίες.
Με την πάροδο του χρόνου μάλιστα, υιοθετήθηκε και συγκεκριμένος τύπος γραφής, αυτός που έγινε γνωστός ως Καγκελαριακή (Cancellaresca), ο οποίος εξελίχθηκε στα σκριπτόρια της παπικής καγκελαρίας τον 15ο αιώνα. Η Καγκελαριακή ήταν βασισμένη στο οβάλ σχήμα του σώματος των γραμμάτων της, ήταν ελαφρά επικλινής, μια γραφή που έρρεε και γραφόταν με ρυθμό, με την πένα να σηκώνεται ελάχιστα από το χαρτί. Μια γραφή που κατά πολλούς υπήρξε προάγγελος των γνωστών Italics.
Το ευανάγνωστο (για την εποχή) της γραφής αυτής, αλλά και η αδιαμφισβήτητη κομψότητά της, επιτέλεσε στο έπακρο τόσο την πρακτική χρησιμότητά της στο να γίνονται εύκολα αντιληπτά τα χαρακτηριστικά του εκάστοτε αποστάγματος, όσο και «φώτισε» τα σκοτεινά κελάρια των οίκων του κονιάκ με τη λάμψη των γραμμάτων της. Τελικά, έγινε συνώνυμο της παραγωγής σπουδαίων αποσταγμάτων.
Σήμερα οι οίκοι εξακολουθούν να χρησιμοποιούν την καλλιγραφία, τόσο στα βαρέλια, όσο πολλές φορές και στη φιάλη τους, με μελάνι φυσικά σε αυτή τη δεύτερη περίπτωση. Τα πιο μεγάλα brand αποφασίζουν να διακοσμήσουν τις φιάλες τους, ενσωματώνοντας τις ουρές και τις καμπύλες των γραμμάτων σε πιο αφαιρετικά σχέδια, ενώ οι πιο μικροί οίκοι, σχεδιάζουν ακόμη και ολόκληρη την ετικέτα τους με καλλιγραφία.
Εκ των σπουδαιότερων, σύγχρονων καλλιγράφων, ο Philippe Amrouche, ένας μάστορας της τέχνης, «το κρατάει αληθινό» ακόμη, μέσα από συνεργασίες με αρκετούς οίκους. Μάλιστα διατελεί και εκπαιδευτής αρκετών από τους in-house καλλιγράφους διαφόρων οίκων. Και μην απορείτε πόση δουλειά μπορεί να έχει ένας τέτοιος. Όταν έχεις εκατοντάδες βαρέλια για να γράψεις ή να ξαναγράψεις, ετικέτες σε γυάλινες νταμιτζάνες με αποστάγματα έως και 100 χρονών, αλλά και ιδιωτικές φιάλες, εμφιαλώσεις, πιστοποιητικά γνησιότητας, ε, μαζεύονται… Αν μάλιστα βρεθείτε σε αυτό το μαγικό μέρος, στα χωριά της ευρύτερης περιοχής του Κονιάκ, μπορεί να πετύχετε και κανένα σεμινάριο καλλιγραφίας ανοικτό στο κοινό.
Και βέβαια καθώς η βιομηχανία του κονιάκ αγκαλιάζει ολοένα και περισσότερο τη νεωτερικότητα ή ακόμη και τη μετανεωτερικότητα, η καλλιγραφία βρίσκει νέες εκφράσεις μέσω ψηφιακών προσαρμογών ή και ως στοιχεία έμπνευσης. Αρκετά brand έχουν προχωρήσει στη δημιουργία custom ψηφιακών γραμματοσειρών. Θαυμάστε, για παράδειγμα, τη γραμματοσειρά απαράμιλλης καλαισθησίας του οίκου Lhéraud, τα κονιάκ του οποίου υπογράφονται χειρόγραφα από το 1860! Τα τελευταία σαράντα, η Andrée Lhéraud, σύζυγος του Guy Lhéraud, έχει αναλάβει εξολοκλήρου αυτό το απαιτητικό έργο. Όπως δηλώνει ο Guy, η γραφή της δε μοιάζει με κανένα κλασικό μοντέλο καλλιγραφίας, είναι μοναδική. Έτσι, προσπάθησαν και κατάφεραν να δημιουργήσουν μια ψηφιακή αναπαράστασή της για χρήση στο διαδίκτυο.
Πάθος, λοιπόν, και επιμονή στην ποιότητα, εξατομικευμένη παραγωγή, μοναδικότητα και καλαισθησία, ενώ στην κορυφή όλων, συναντιέται το craftmanship, η μαστοριά δηλαδή, με την καλλιτεχνία, όλα στοιχεία που χαρακτηρίζουν τον αυτοκράτορα των αποσταγμάτων, το κονιάκ.