Η ιστορία του Χερέθ και του σέρι – μέρος 1ο

Με λίγα εικοσιτετράωρα να απομένουν μέχρι τη λήξη και της φετινής Διεθνούς Εβδομάδας Σέρι, θεώρησα σκόπιμο να γράψω δυο (εντάξει, λίγα παραπάνω) λόγια για την ιστορία της πόλης Χερέθ ντε λα Φροντέρα, μιας πόλης που διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην συνολική ιστορία της Ισπανίας, όπως φυσικά και στη βιομηχανία του σέρι, ως το επίκεντρο της παραγωγής του.

Τι βρισκόταν στο σημερινό Χερέθ;

Πολύ λίγα εξακριβωμένα στοιχεία διαθέτουμε σήμερα -συγκριτικά με την πλούσια ιστορία- σχετικά με την αρχική τοποθεσία και την πρώιμη ιστορία της πόλης του Χερέθ. Οι περισσότεροι ιστορικοί, παρόλα αυτά, συμφωνούν πως πρόκειται για την πόλη που ίδρυσαν οι Φοίνικες –πριν την έλευση των Ελλήνων-, στο σημείο που ο Ηρόδοτος τοποθετεί την αρχαία Ταρτησσό, «μεταξύ των Ηράκλειων στηλών», κοντά στο σημερινό Γιβραλτάρ. Η πρώιμη ιστοριογραφία τοποθετεί επίσης την Ταρτησσό μεταξύ δύο εκβολών ενός ποταμού. Αν αυτή η καταγραφή είναι ακριβής, τότε η τοποθεσία της πόλης ταιριάζει απόλυτα, ανάμεσα από τους δύο ποταμούς Γουαδαλκιβίρ και Γουαδαλέτε, ως εκβολές ενός μεγαλύτερου.

Οι Φοίνικες, αφού εκδιώχθηκαν από την Χαναάν από τους Ισραηλίτες, κατέφθασαν στις όχθες τις Ιβηρικής χερσονήσου περί τα 1100 π.Χ. και η πρώτη πόλη που ίδρυσαν ήταν αυτή του Gadir (έγινε γνωστή ως Gades από τους Ρωμαίους και σήμερα την γνωρίζουμε ως Καντίθ). Προχωρώντας προς την ενδοχώρα ίδρυσαν την πόλη Xera, η οποία αργότερα έγινε γνωστή ως Χερέθ ντε λα Φροντέρα. Μετέπειτα καταγραφές ταυτίζουν την πόλη Xera με την ρωμαϊκή αποικία της Asta Regia, ενώ κάποιες άλλες με την φοινικική αποικία της Σιδώνας, ως αδελφή πόλη της αυθεντικής Σιδώνας, στο σημερινό Λίβανο.

Σε κάθε περίπτωση, η μετέπειτα ιστορία της περιοχής καταγράφηκε με πολύ αίμα και μέσα από αλλεπάλληλες συγκρούσεις. Τον έβδομο αιώνα π.Χ. οι Ταρτήσσιοι εκμεταλλεύτηκαν την παρακμή των Φοινίκων για να τους κηρύξουν πόλεμο και τελικώς να τους νικήσουν. Οι Φοίνικες αναζήτησαν τη βοήθεια των Καρχηδονίων για να αντιμετωπίσουν τους Ταρτήσσιους, οι οποίοι όμως Καρχηδόνες γύρισαν εναντίων των Φοινίκων και τους εξαφάνισαν. Ήταν μάλιστα τόσο πολεμοχαρείς και ικανοί στη μάχη που κατατρόπωσαν και τους Έλληνες που είχαν βρεθεί στη γη της σημερινής Ισπανίας –κάποιοι πιστεύουν πριν τους Φοίνικες. Την αιμοδιψία των Καρχηδονίων τερμάτισαν οι Ρωμαίοι, μετά από έναν ολόκληρο αιώνα συγκρούσεων, όταν ο Σκιπίων Αιμιλιανός ανακήρυξε την Ισπανία ρωμαϊκή επαρχία.

Η συμβολή των Φοινίκων

Η συμβολή των Φοινίκων παρόλα αυτά στην οινοπαραγωγή ήταν εξαιρετικά σημαντική. Ο Στράβων αναφέρει πως εκείνοι έφεραν τα πρώτα αμπέλια στην περιοχή του Χερέθ το 1100 π.Χ., μαζί με την τέχνη της οινοπαραγωγής. Τα πρώτα μάλιστα κρασιά που παρήχθησαν στην περιοχή αποτέλεσαν ένα εκ των βασικότερων εξαγώγιμων προϊόντων στη Ρώμη -μαζί με ελαιόλαδο και γάρο- χαρίζοντας μάλιστα σε αυτά το πιο βασικό τους χαρακτηριστικό: το γεγονός πως το κρασί προοριζόταν για ταξίδι και όχι για εγχώρια κατανάλωση, δημιούργησε τις συνθήκες που οδήγησαν στα χαρακτηριστικά του σημερινού σέρι.

Οι Ρωμαίοι εκείνοι την περίοδο αποκαλούσαν την πόλη ‘’Ceret’’ και το κρασί που αγόραζαν Vinum Ceretensis. Και όσο πλούσια κι αν ήταν η επιρροή –μέχρι εκείνη την περίοδο- διαφόρων πολιτισμών στην περιοχή, αποδεικνύεται πως δε θα είχε το χαρακτήρα που έχει σήμερα, δίχως την επαφή της με τους Μαυριτανούς. Η μαυριτανική πόλη Xerez ή Scheris ή Xeryx, αποτελεί και τη μοναδική που μπορεί να ταυτοποιηθεί απόλυτα με το σημερινό Χερέθ.

Η ρωμαϊκή κυριαρχία τερματίστηκε το 409 όταν βαρβαρικές φυλές εισήλθαν στη χώρα. Οι Βάνδαλοι εγκαταστάθηκαν στο νότο, στη ρωμαϊκή επαρχία της Βαιτικής (Baetica), στην οποία χάρισαν το όνομα Wandalusia –σας θυμίζει κάτι;- αλλά εκδιώχθηκαν από τους Βησιγότθους, λίγα χρόνια αργότερα και κυβέρνησαν εκεί για τρεις αιώνες. Είχε έρθει η ώρα των Μαυριτανών, οι οποίοι νίκησαν το 711 τους Βησιγότθους στη Μάχη του ποταμού Γουαδαλέτε και έμειναν ως κυρίαρχοι της περιοχής για οκτώ ολόκληρους αιώνες.

Η συμβολή των Μαυριτανών

Οι Μαυριτανοί, εκτός από την κατασκευή των υπέροχων φρουρίων και μνημείων, όχι μόνο δεν τερμάτισαν -λόγω απαγόρευσης κατανάλωσης αλκοόλ από το Κοράνι- την οινοπαραγωγή, αλλά την ενίσχυσαν, εισάγοντας και την τέχνη της απόσταξης. Οι Μαυριτανοί καλλιεργούσαν την άμπελο για την παραγωγή βρώσιμης σταφίδας, για τη φαρμακευτική χρήση του οίνου αλλά και για την παραγωγή αλκοόλ για τα αρώματά τους.

Ο Βασιλιάς Αλφόνσος Ι’ της Καστίλης

Στα των πολεμικών συρράξεων τώρα, οκτώ χρόνια μετά τη Μάχη του Γουαδαλέτε, ξεκίνησε η περίοδος Επανακατάκτησης των εδαφών από τους χριστιανικούς πληθυσμούς της Ευρώπης, η οποία διήρκεσε από το 718 έως το 1492 και έγινε γνωστή ως Reconquista. Το Χερέθ αναφέρεται στα κατάστιχα των τελευταίων χρόνων της Reconquista, όταν η πόλη παραδίνεται το 1251 στον Φερδινάνδο Γ’ της Καστίλης, από τον Μαυριτανό βασιλιά του Χερέθ, Sanchit, με αντάλλαγμα να μην πειραχτούν οι περιουσίες και οι (αμπελο)καλλιέργειες των κατοίκων του.

Για δέκα μόλις χρόνια κατάφεραν να συνυπάρξουν χριστιανοί και μουσουλμάνοι στην πόλη του Χερέθ. Το 1261, έπειτα από μία εξέγερση των χριστιανών, οι Μαυριτανοί αποφασίζουν να τους εκδιώξουν από την πόλη, ακυρώνοντας το σύμφωνο ειρήνης. Στις 9 Οκτωβρίου του 1264, εν μέσω εορτασμών για τον Άγιο Διονύσιο τον Αεροπαγίτη –που πλέον διαθέτει και δική του εκκλησία στην πόλη- χριστιανικοί πληθυσμοί με τη βοήθεια του Αλφόνσου Ι΄ της Καστίλης, γιου και διαδόχου του Φερδινάνδου Γ’, εισέρχονται στο Χερέθ υψώνοντας τον Άγιο Σταυρό στα τείχη της. Η πόλη ανακηρύσσεται επίσημη κατοικία των στρατηγών και κυβερνητών των συνόρων (frontera) μεταξύ μουσουλμάνων και χριστιανών. Έκτοτε, θα μνημονεύεται ως Χερέθ ντε λα Φροντέρα.

Η εκκλησία του Αγίου Διονυσίου του Αεροπαγίτη στο Χερέθ

Η συμβολή των χριστιανών

Ο Βασιλιάς Αλφόνσος ενίσχυσε την οινοπαραγωγή -όντας κι ο ίδιος οινοποιός-, ενώ ένας από τους πιο υψηλόβαθμους αξιωματικούς του, ο Fernán Ibáñez Palomino, έδωσε το επίθετο του στο όνομα της πιο γνωστής καλλιεργήσιμης ποικιλίας σταφυλιού στην περιοχή, της Palomino fino.

Η οινοπαραγωγή στα χρόνια που ακολούθησαν απέκτησε σπουδαία εμπορική σημασία, αφού σχεδόν μονοπώλησε μεταξύ των εμπορικών συνδιαλλαγών των Ισπανών με Άγγλους, Γάλλους και Φλαμανδούς. Η καλλιέργεια των αμπελιών αναδείχθηκε σε τέτοιο βαθμό, ώστε ο βασιλιάς Ερρίκος Γ’ της Καστίλης εξέδωσε βασιλικό διάταγμα εν έτει 1402, σύμφωνα με το οποίο απαγορευόταν και το παραμικρό ξερίζωμα αμπελιού, όπως ομοίως απαγορευόταν η τοποθέτηση κυψελών για μέλι δίπλα στις αμπελοκαλλιέργειες προκειμένου να προστατευθούν από τις μέλισσες τα σταφύλια!

Η ζήτηση των σέρι έγινε τόσο μεγάλη, ώστε το 1483 συντάχθηκαν από το δημοτικό συμβούλιο του Χερέθ κάποιοι ειδικοί κανονισμοί που αφορούσαν στην παραγωγή και στη διάθεση των εν λόγω κρασιών, οι ‘’Regulations of the Guild of Raisin and Grape Harvesters of Jerez’’. Οι κανονισμοί εκείνοι απετέλεσαν τα πρώτα έγγραφα σχετικά με το μετέπειτα D.O. Jerez-Xeres-Sherry, το ΠΟΠ δηλαδή του σέρι.