Η υψηλή τέχνη της γευστικής στιγμής

Η γεύση, η όσφρηση και η αφή είναι οι αισθήσεις των οποίων –προς το παρόν- δεν έχουμε επιτύχει τη δυνατότητα «αναπαράστασής» τους, σε αντίθεση με την όραση και την ακοή. Ό,τι εισχωρεί στον οργανισμό μας με αυτές τις «σωματικές» αισθήσεις, μπορεί μεν να είναι αυτό που προσφέρει μεγάλες, αρχέγονες απολαύσεις –φαγητό, ποτό, επαφή με τους ανθρώπους και τα πράγματα, έρωτας, αλλά δεν κέρδισε την υψηλή εκτίμηση της οποίας χαίρει η τέχνη, οι Καλές Τέχνες, αιώνες τώρα.

Μπορεί η λέξη γούστο (gusto) που σημαίνει γεύση, να αποτελεί βασική έννοια στην ιστορία της τέχνης, δηλώνοντας την εξατομίκευση των αισθητικών προτιμήσεων, ωστόσο, οι περίπλοκες δημιουργίες της υψηλής μαγειρικής και του συνδυασμού της με το κατάλληλο κρασί, δεν πέρασαν ποτέ την πύλη της φιλοσοφίας.

Η γευστική δοκιμή ως τέχνη

Γιατί, άραγε; Η υψηλή γευστική δοκιμή είναι το σημειολογικό πρότυπο της επικοινωνίας των αισθήσεων με τα πράγματα, όπως η εικόνα του μυστικού δείπνου. Και κάπου εδώ ενσκήπτει μία απάντηση στο ερώτημα που αυτομάτως τίθεται αναφορικά με την αξία της γεύσης ως αναπαράστασης. Είναι «πανταχού παρούσα» η αναπαράσταση της γεύσης, ακόμη και στο χριστιανικό μύθο της λειτουργίας της Μετάληψης με την αντιστοίχιση σώματος και αίματος σε άρτο και οίνο. Αναπαράσταση κατοχυρωμένη και θεσμικά.

Αν καταπιαστούμε με τη σχέση της γεύσης με την τέχνη, ακόμη κι αν ο Σοπενάουερ προσπάθησε να εξοβελίσει το φαγητό από τις εικαστικές τέχνες, αυτό ποτέ δεν έπαψε να λάμπει δια της παρουσίας του σε όλες τις τέχνες, με ιδιαίτερη έμφαση στη ζωγραφική, από το Βάκχο με το κρασί, μέχρι τον Γάμο εν Κανά του Τζιότο. Για να μην επεκταθούμε στις διάφορες νεκρές φύσεις… Η εικόνα του φαγητού και του κρασιού, όπως το γυμνό σώμα, κι όπως όλες οι απολαύσεις, επειδή είναι από τη φύση της πορνογραφική, απολαμβάνεται αναμάρτητα σαν αναπαράσταση, δηλαδή μέσω της τέχνης.

Κάπου εδώ κάνει τα πρώτα δειλά βηματάκια της η φιλοσοφία…

Ο καταναλώσιμος χαρακτήρας του φαγητού, η έμφαση στο εφήμερο έναντι του αιώνιου, η παροδική και ευτελής ηδονή, «Ο Θάνατος του Θεού» στη μετανεωτερικότητα, έναντι της διάρκειας και της ποιότητας των αισθητικών απολαύσεων που προσφέρει σε σχέση με τις λεγόμενες «καλές τέχνες», είναι από τους λόγους που αντίκεινται στη θεώρηση της γευστικής απόλαυσης ως τέχνης.

Της Ελένης Τσιριμώκου