Τελικά, πίνει λιγότερο αλκοόλ η Gen Z;

Κυκλοφορούν, κατά καιρούς, διάφορα άρθρα, βασισμένα τα περισσότερα σε έρευνες και στατιστικές, τα οποία κατά γενική ομολογία καταδεικνύουν μια σημαντική και αξιοσημείωτη αλλαγή στις συνήθειες κατανάλωσης αλκοόλ των νεαρών ενηλίκων. Η Gen Z, όλοι όσοι δηλαδή γεννήθηκαν μεταξύ 1997 και 2012, φαίνεται πως καταναλώνουν σημαντικά λιγότερη ποσότητα αλκοόλ, από ό,τι οι πρόγονοί τους, οι Millennial (γεννηθέντες μεταξύ 1981 και 1996), στους οποίους ανήκει και ο γραφών. Προσπάθησα με το παρόν να εξερευνήσω ετούτη την αλλαγή στις συνήθειές τους, αναλύοντας όλα εκείνα τα στοιχεία που μας οδηγούν στο προαναφερθέν συμπέρασμα και βέβαια, να εξετάσω τους λόγους πίσω από αυτήν την τάση. Επιπροσθέτως, ζήτησα από τρεις ‘Zennial’ να περιγράψουν τις δικές τους συνήθειες κατανάλωσης αλκοόλ και να καταθέσουν τη δική τους άποψη επί του θέματος.

Η μείωση στην κατανάλωση αλκοόλ ως τάση στην Gen Z

Όντως, αρκετές έρευνες έχουν δείξει πως η Gen Z καταναλώνει λιγότερο αλκοόλ από ό,τι οι Millennial στην ίδια ηλικία. Το ερευνητικό τμήμα της γερμανικής τράπεζας Berenberg διεξήγε το 2018 μια έρευνα, η οποία διαπίστωσε πως η Gen Z καταναλώνει 20% λιγότερο κατά κεφαλή αλκοόλ, από ό,τι οι Millennial. Ένα αξιοσημείωτο στοιχείο είναι πως και οι Millennial κατανάλωναν λιγότερο αλκοόλ, συγκριτικά με την Gen X και τους Baby Boomer.

Ομοίως, και η Monitoring the Future, το αμερικανικό πρότζεκτ που βρίσκεται σε εξέλιξη από το 1975 και παρακολουθεί τυχόν αλλαγές στα πιστεύω, στις συμπεριφορές, στη γνώμη και στη γενικότερη στάση των νεαρών ατόμων στις ΗΠΑ, μεταξύ αυτών και τη σχέση τους με τα ναρκωτικά και το αλκοόλ, παρατήρησε μια σαφή πτώση στην κατανάλωση αλκοόλ. Ο αριθμός των τελειόφοιτων γυμνασίου που ανέφεραν ότι κατανάλωσαν αλκοόλ τον προηγούμενο μήνα από αυτόν της έρευνας, μειώθηκε από 72% το 1978 σε 30% το 2021. Ομοίως, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ (το επονομαζόμενο binge drinking, που μάστιζε πολλές χώρες τα περασμένα χρόνια) μεταξύ των μαθητών έχει μειωθεί σημαντικά, με μόνο το 28% των μαθητών, σύμφωνα με έρευνα, να αναφέρει πως κατανάλωσε υπερβολικά αλκοόλ το 2018, από 43% το 2002.

Η τάση δεν περιορίζεται όμως μόνο στις ΗΠΑ. Παρόμοια μοτίβα παρατηρούνται παγκοσμίως, ιδιαίτερα στη Δυτική Ευρώπη, στην Αυστραλία και στη Νέα Ζηλανδία, στα επίκεντρα δηλαδή του επονομαζόμενου Δυτικού Κόσμου, όπου και εκεί η κατανάλωση αλκοόλ στους νέους βρίσκεται σε πτώση. Η πτώση μάλιστα θα ήταν ακόμη μεγαλύτερη, υποστηρίζουν κάποιοι, αν… δεν ερχόταν η πανδημία, η οποία την αύξησε θεαματικά!

Η υγεία ως προτεραιότητα των Zennial

Σε αντίθεση με τις προηγούμενες γενιές, οι οποίες είχαν ασπαστεί το ποτό ως κοινωνικό κανόνα ή κάποιου είδους ιεροτελεστία, δίνοντάς του μάλιστα και έναν νέο τίτλο, αυτό του ‘Social Drinking’, η Gen Z φαίνεται πως εξετάζει περισσότερο την κατανάλωση αλκοόλ μέσα από τον φακό της υγείας και της ευεξίας. Οι πληροφορίες, άλλωστε, σχετικά με τις αρνητικές επιπτώσεις της κατανάλωσης αλκοόλ στην υγεία μας, έχουν σήμερα πολλαπλασιαστεί, κι έτσι, πολλοί νέοι φαίνεται πως έχουν αναθεωρήσει τις συνήθειές τους υπό αυτό το πρίσμα. Κάτι παρόμοιο που έγινε και με το κάπνισμα.

Οι σύγχρονοι νέοι, ή μάλλον, ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό τους, μιλούν για συνειδητές επιλογές κατανάλωσης, ως μέρος μιας ευρύτερης τάσης προς την ευεξία· μιλούν πλέον για την ψυχική τους υγεία, προσπαθούν να έχουν καλύτερη φυσική κατάσταση, να τρώνε πιο «σωστά», κοκ

Τα σόσιαλ μίντια ως καταλύτης κοινωνικοποίησης της Gen Z

Λογικό δεν είναι όμως, εν μέρει; Δεν είμαι από εκείνους που θα δηλώσουν ευθαρσώς πως η ψηφιοποίηση της επικοινωνίας έχει αποξενώσει τους νέους, πλην όμως, έχει σίγουρα αλλάξει τους τρόπους συνεύρεσης και τα σημεία επαφής και επικοινωνίας. Οι προηγούμενες γενιές είχαν άρρηκτα συνδέσει την κατανάλωση αλκοόλ με τις κοινωνικές συγκεντρώσεις, τα πάρτι, τις άπειρες ώρες στα μπαρ, το κλάμπινγκ μέχρι το πρωί. Μεγάλος μέρος της κοινωνικής αλληλεπίδρασης των νέων σήμερα συμβαίνει στο διαδίκτυο, όπου οι «πιέσεις» για κατανάλωση αλκοόλ είναι μικρότερες.

Αλλά και, τουλάχιστον για το αλκοόλ, οι «προτάσεις» των χρηστών στα σόσιαλ μίντια και των ινφλουένσερ, στις περισσότερες των περιπτώσεων δεν προωθούν την (μεγάλη) κατανάλωση αλκοόλ και σίγουρα έχουν παγιώσει μια καθημερινότητα χωρίς αυτό ως κοινωνικά αποδεκτό πρότυπο.

Οικονομικές πιέσεις και αλλαγή στις προτεραιότητες

Με μια κρίση ήδη στην πλάτη της κοινωνίας, αυτή του 2008, περίοδος όπου ενηλικιώθηκε η Gen Z, ήρθε και η πανδημία και εξαθλίωσε οικονομικά μια ολόκληρη γενιά νέων. Και μπορεί να είχαν μεσολαβήσει κι άλλες (παγκόσμιες) κρίσεις, τόσο προπολεμικά, όσο και μεταπολεμικά, περίοδοι κατά την οποία πολύς κόσμος το έριξε στο ποτό, μέχρι τουλάχιστον να έρθουν τα πιο εύθυμα χρόνια γενικότερης ευημερίας της δεκαετίας του ’60, όμως τότε όλες οι προαναφερθείσες (κοινωνικές κυρίως) συνθήκες ήταν διαφορετικές.

Σήμερα, με δεδομένες τόσο τις διαφορετικές προτεραιότητες των νέων, όσο και την κρίση στο πορτοφόλι τους, οι νέοι δυσκολεύονται αρκετά να βγουν σε μπαρ και να καταναλώσουν περισσότερο από ένα-δύο ποτά. Οι νέοι προτιμούν -ή αναγκάζονται να προτιμούν- να μαζέψουν χρήματα για άλλου είδους ανάγκες· πρώτης ανάγκης έξοδα, αλλά και για την τεχνολογία, για ταξίδια, κοκ

Η αντίδραση της βιομηχανίας αλκοόλ στις απαιτήσεις της Gen Z

Σαφέστατα, η βιομηχανία ποτών «άκουσε» άμεσα τους Zennial. Το περίφημο premiumization των ποτών αποτελεί παγκόσμια παραγωγική τάση μεταξύ των παραγωγών και διανομέων αλκοόλ, προσπαθώντας να προσεγγίσει την αλλαγή στις προτιμήσεις των νέων προς πιο ποιοτικά -και πιο ακριβά- προϊόντα, από τη στιγμή που η ποσότητα κατανάλωσης μειωνόταν.

Επιπροσθέτως, εισήγαν πολλά ποτά με χαμηλή περιεκτικότητα σε αλκοόλ, μια νέα κατηγορία για την οποία γράφουμε συνέχεια εδώ στο Bitterbooze.com και της οποίας το μερίδιο καλπάζει προς τα πάνω. Οι πιο πρόσφατες μετρήσεις δείχνουν μια άνοδο σε όγκο της τάξης του +7% μόνο μέσα σε δύο χρόνια, από το 2020 έως το 2022. Θα μου πείτε πως το +7% δεν είναι σημαντικό για ένα μερίδιο που ήταν ήδη πολύ μικρό και δε θα έχετε άδικο. Εδώ είμαστε όμως να δούμε πώς θα πάει τα επόμενα χρόνια.

Άρα, μπορούμε να μιλάμε για ένα μέλλον χωρίς αλκοόλ;

Ίσως, αν συνεχιστούν αυτά τα μειούμενα ποσοστά, πράγματι, μπορεί η κατανάλωση αλκοόλ να μειωθεί ακόμη περισσότερο, κανείς βέβαια δε ξέρει τι θα μας ξημερώσει αύριο, ποια νέα κοινωνική συνθήκη μπορεί να ξεπηδήσει, ποιες ενδεχόμενες καταστροφές, πιέσεις και ανακατατάξεις μπορεί να διαμορφώσουν, εκτός από τις καταναλωτικές μας συνήθειες, και τον ίδιο τον τόσο ρευστό μας κόσμο.

Ταυτόχρονα, και παρ΄όλα τα προαναφερθέντα, με την πτώση στην κατανάλωση αλκοόλ, παρατηρείται και μια άνοδος σε εναλλακτικές ουσίες, όπως στην κάνναβη, η οποία μπορεί να νομιμοποιείται σε όλο και περισσότερες χώρες και να αποστιγματίζεται, πλην όμως παρουσιάζει νέες «προκλήσεις» και βέβαια απαιτεί από τις κοινωνίες, τη δική της, ειδική διαχείριση.

Τούτων λεχθέντων, επικοινώνησα με τον Γιώργο Καραμπίνη, Οινοχόο και Head Sommelier στο Panas Group, τον Γιάννη Χ. Παπαδόπουλο, δημοσιογράφο και συντάκτη στην Athens Voice και τον Μάνο Λ. Ανθουλάκη, δημοσιογράφο και αρχισυντάκτη του Parapolitika.gr και ζήτησα να μου απαντήσουν σε μερικές ερωτήσεις. Παρακάτω οι απαντήσεις τους.

Γιάννης Κοροβέσης: Ποια η σχέση σας με το αλκοόλ; Καταναλώνετε αλκοόλ συχνά, ανάλογα την περίσταση, καθημερινά, μόνο τα Σαββατοκύριακα ή άλλες μέρες;

Γιώργος Καραμπίνης: Η κατανάλωση αλκόολ εξαρτάται, κυρίως, από την περίσταση στην οποία θα βρεθώ. Υπάρχουν φορές που «χρειάζεται» να καταναλώσω αλκοόλ λόγω της δουλειάς μου και άλλες φορές που καταναλώνω αλκοόλ για προσωπική μου ευχαρίστηση.

Γιώργος Καραμπίνης, 24, Οινοχόος – Head Sommelier Panas Group.

Γιάννης Χ. Παπαδόπουλος: Στην τρέχουσα περίοδο της ζωής μου το αλκοόλ καταναλώνεται σε συγκεκριμένες μέρες και περιστάσεις. Παρασκευές βγαίνω συνήθως, οπότε τότε θα πιώ ένα ή δύο ποτά. Άλλες μέρες, συνήθως, θα πιώ καμιά μπίρα με φίλους. Συχνά, πριν από κάποια έξοδο που ξέρουμε ότι θα τραβήξει μέχρι νωρίς το πρωί ή είναι κάποιο πάρτι, για παράδειγμα, μαζευόμαστε σε σπίτια και κάνουμε pre-drinking με μπίρες ή τζιν, γιατί τα ποτά έξω είναι απλησίαστα οικονομικά και τα χρήματα που έχουμε περιορισμένα. Κατά βάση όμως θα έλεγα ότι η σχέση μου με το ποτό περιορίζεται στο ένα-δύο ποτήρια εκείνη την Παρασκευή βράδυ που θα βγω.

Μάνος Λ. Ανθουλάκης: Όπως κάθε σχέση, έτσι και αυτή με το αλκοόλ διέπεται από αγάπη για το ποτό της καρδιάς μας, έρωτα και δίψα για «ένα ποτήρι ακόμη», αρκετές… «ατυχείς στιγμές» αλλά κι ευθύνη για τον τρόπο και την ποσότητα κατανάλωσης.

Σε μία καθημερινότητα μεγάλων απαιτήσεων, υποχρεώσεων αλλά και ταυτόχρονης ανάγκης για μεγαλύτερο selfcare η προσωπική κατανάλωση είναι ελεγχόμενη. Φυσικά, υπάρχουν ημέρες που ένα βραδινό ποτό με καλή παρέα ή solo στο σπίτι αποτελεί μία μορφή «ψυχοθεραπείας», όμως η καθημερινή χρήση πλέον δεν υφίσταται.

Προτιμώ την κατανάλωση αλκοόλ στις στιγμές πλήρους ελευθερίας -κάποιο Σαββατοκύριακο, ενδεχομένως- και ειδικότερα στις εξόδους μου, όπου το λίγο παραπάνω αλκοόλ επιβάλλεται και ρέει, δένοντας αρμονικά με μία όμορφη νύχτα, πάντα στην περίπτωση που δεν οδηγώ. Και κάποιες ημέρες -που έχουν μειωθεί εκθετικά πλέον-, φυσικά και θα διαλέξω ένα ποτό από την προσωπική μου συλλογή.

Γ. Κ.: Έχουν αλλάξει οι συνήθειες κατανάλωσής σας τα τελευταία χρόνια;

Γ. Κ.: Νομίζω οι συνήθειες μου έχουν αλλάξει αρκετά. Έχω σταματήσει πια, να πίνω άσκοπα. Τώρα πια θα πιώ συνετά και ποιοτικά. Πάντα με γνώμονα τη διατήρηση του προσωπικού ελέγχου και της ευχαρίστησης.

Γ. Π: Ναι. Αφενός όταν ξεκίνησα να πίνω αλκοόλ δεν ήξερα ούτε τι μου άρεσε, ούτε γιατί έπινα, ούτε τα όριά μου, οπότε δεν ήταν λίγες οι φορές που (ειδικά το καλοκαίρι μετά τις Πανελλήνιες) κρεπάλιασα και έκανα κακό μεθύσι. Ευτυχώς αυτά δεν γίνονται πια. Αφετέρου από τα 15 μέχρι τα 20 μου, δούλευα στην εστίαση, κυρίως ως σερβιτόρος σε μπαρ, βράδια. Εκεί πίναμε πολύ, είναι η αλήθεια. Και γιατί ήταν εύκολο, μιας και δεν πληρώναμε για τα ποτά, αλλά και γιατί η νύχτα «δε βγαίνει» εύκολα χωρίς αλκοόλ όταν δουλεύεις σε μπαρ. Κλισέ αυτό. Σίγουρα βγαίνει και χωρίς. Αλλά είναι δύσκολο να συνυπάρχεις επί 12 ώρες, για παράδειγμα, όντας νηφάλιος με ανθρώπους που δεν είναι και να πρέπει να τους εξυπηρετήσεις κιόλας. Θες τα κεράσματα που έρχονταν από το πουθενά, θες τα ποτά που ήταν τσάμπα στο μαγαζί που δουλεύεις. Πίναμε αρκετά.

Γιάννης Χ. Παπαδόπουλος, 23, δημοσιογράφος και συντάκτης στην Athens Voice

Μ. Α.: Σε μεγάλο βαθμό. Πρωτογενώς, θα διαχωρίσω τις συνήθειες στην προ-πανδημική και μετα-πανδημική περίοδο.

Στην περίοδο της φοιτητικής ζωής (προ-πανδημικά) και εργαζόμενος ως μπάρμαν στον τουρισμό, αλλά και κατ’επέκταση στην εστίαση, η κατανάλωση ήταν αρκετά μεγάλη, με πληθώρα και ανάμειξη αρκετών αλκοολούχων.

Την περίοδο της καραντίνας, ως remote εργαζόμενος -αλλά και με το δεδομένο του πολύμηνου εγκλεισμού-, η κατανάλωση ήταν σχεδόν καθημερινή, όμως όχι πολύ μεγάλη.

Μετά την μακρά περίοδο του εγκλεισμού, υπήρξε ένα «ξέσπασμα» το οποίο ισορρόπησε σύντομα και πλέον, προτιμώ το ποτό στις πιο ελεύθερες ημέρες. Φυσικά και πάντα θα υπάρχουν οι εξαιρέσεις στον κανόνα, όπου θα έχουμε και «εκτός προγράμματος» στιγμές, με το κάτι παραπάνω.

Γ. Κ.: Υπάρχουν μέρες/περιστάσεις που πίνετε περισσότερο;

Γ. Κ.: Οι μέρες που θα πιώ περισσότερο θα είναι οι μέρες που θα έχω στην κατοχή μου κάτι εξαιρετικά σπάνιο ή ένα κρασί που θέλω παρά πολύ καιρό να δοκιμάσω. Πέραν αυτού, η καλοπέραση με τους πιο κοντινούς μου ανθρώπους, πιστεύω πως είναι μια καλή  περίσταση για να καταναλώσω αλκόολ, χωρίς όμως αυτό να το καθιστά αναγκαίο.

Γ. Π.: Περισσότερο από 1-2 ποτά, σπάνια σε κάποιο πάρτι σε σπίτι φίλου. Αυτό μπορεί να συμβεί 2-3 φορές τον χρόνο.

Μ. Α.: Ας πάμε από το γενικό στο ειδικό.

Πλέον, οι κύριες περιστάσεις περαιτέρω κατανάλωσης είναι οι προαναφερθείσες ελεύθερες ημέρες, σαφώς οι κοινωνικές υποχρεώσεις που αναπόφευκτα θα πιεις κάτι, αλλά και τα «νεκρά διαστήματα», όπως Χριστούγεννα, Πάσχα αλλά και καλοκαίρι. Σε αυτές τις περιόδους, δεδομένα οι αντιστάσεις πέφτουν.

Στο ειδικό σκέλος, η περίσταση θα είναι ένα ωραίο μεζεδοπωλείο, με λαϊκή – ρεμπέτικη μουσική, ένα ωραίο μπαρ ή και σε ένα… κλασικό ξενύχτι που θα γυρίσεις λίγο πριν το πρωί. Παίζει μεγάλο ρόλο το κλίμα/μέρος και η παρέα που σε συνοδεύει.

Μάνος Ανθουλάκης, 27 ετών, δημοσιογράφος και αρχισυντάκτης του parapolitika.gr

Γ. Κ.: Πιστεύετε ότι η Gen Z καταναλώνει περισσότερο ή λιγότερο αλκοόλ από τους Millennials και γιατί;

Γ. Κ.: Πιστεύω ότι η απάντηση δεν μπορεί να είναι συγκεκριμένη. Αρχικά, να πούμε ότι παίζουν ρόλο παρά πολλοί παράγοντες και για αυτό η απάντηση που θα δώσω δεν καλύπτει ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό από τα άτομα της Gen Z και τους Millennials. Παράγοντες όπως η κοινωνική τάξη, το κοινωνικό υπόβαθρο και η γεωγραφική θέση. Ως γενικό κανόνα όμως, πιστεύω πως η Gen Z καταναλώνει λιγότερο αλκοόλ και μάλλον, να πούμε, πιο ποιοτικό αλκοόλ. Δουλεύοντας στους χώρους εστίασης, αυτό που παρατηρώ είναι πως όλοι πια ψάχνουν να πιούνε ένα καλό κρασί, ένα καλό κοκτέιλ, σε ένα καλό ποτήρι με έναν καλό πάγο. Συνοδευόμενο από ένα ωραίο πιάτο, και βέβαια, αναφέροντας «ωραίο πιάτο», εννοώ πως τα τελευταία χρόνια υπάρχει τεράστια άνοδος και στα εστιατόρια, wine bar και bistro. Επομένως, όλα τα παραπάνω βοηθούν στο να γίνεται η κατανάλωση αλκοόλ εμπειρία και όχι σκοπός.

Γ. Π.: Ναι, φυσικά. Ακούμε διαρκώς ή το βλέπουμε καταγεγραμμένο σε σειρές της εποχής το πόσο έρεε το ποτό άφθονο στις εξόδους των μιλένιαλς. Δεν έχουμε λεφτά. Αυτή είναι η διαφορά. Όταν φτάνει η Παρασκευή που θα βγω, μετά βίας θα έχω 15-20 ευρώ στην τσέπη. Τι να πρωτοκάνεις με αυτά τα λεφτά; Συνήθως θα πάρεις το τελευταίο μετρό στη μιάμιση το πρωί, θα πας στο κλαμπ, θα δώσεις δέκα ευρώ είσοδο με ποτό, θα το πιείς, μετά θα πάρεις μια μπίρα και κατά τις πεντέμισι θα πας να πάρεις το πρώτο μετρό να γυρίσεις σπίτι. Παθέτικ; Μπα. Σημερινό, αληθινό, ζιλένιαλ. Δεν έχουμε λεφτά. Και όταν έχω λίγα παραπάνω, δεν θα τα χαλάσω σε ποτά.

Μ. Α.: Η Gen Z αποτελεί μία γενιά που τα προηγούμενα χρόνια κατανάλωνε διόλου ευκαταφρόνητες ποσότητες αλκοόλ. Πράγματι, αυτό φέρεται να έχει αλλάξει και ίσως οφείλεται στο αίσθημα της μεγαλύτερης φροντίδας ως προς τον εαυτό μας και στην ανάγκη για εξισορρόπηση από το ‘too much’ ποτό και ξενύχτι, οδεύοντας πλέον προς τα 30.

Άλλη μία θέση αποτελεί ότι αρκετοί «έχουν βαρεθεί» το αλκοόλ, ίσως γιατί το έχουν συνδέσει με το δίχως όρια ξενύχτι και έχουν εκμηδενίσει σχεδόν την κατανάλωση. Βέβαια, είναι χρήσιμο να επισημάνουμε πως κάθε ενήλικος μπορεί να αποτελεί απόκλιση στον κανόνα που τίθεται κι αναφέρει ότι η Gen Z πίνει λιγότερο και αυτό οφείλεται στο εμπειρικό, δηλαδή αν στο παρελθόν έπινε πολύ, λίγο ή καθόλου.

Φυσικά, πάντα πρέπει να υπάρχει η ανάλογη ισορροπία. Και οι στιγμές που θα «αφεθούμε» αλλά και εκείνες που το ποτό θα αποτελεί έναν τρόπο χαλάρωσης, πάντα με υπευθυνότητα.

Κύριοι, σας ευχαριστώ θερμά!