Craft κουλτούρα και craft μπίρα, η σχέση τους τότε και σήμερα

Μια μέρα προ δεκατριών ετών, επέστρεφα σπίτι μου μετά από μια ακόμα μέρα επίπονης ψυχολογικά δουλειάς. Σκεπτόμενος πως καλό είναι να αποβάλλω το ημερήσιο συσσωρευμένο άγχος, είπα να συνδυάσω την ξεκούραση στον καναπέ του σπιτιού μου με μια εκλεκτή μπίρα. Αναλύοντας λοιπόν τις επιλογές που είχα σε παρακείμενη κάβα της περιοχής που κατοικώ, το μάτι μου έπεσε σε ένα μπουκάλι που για κάποιο άγνωστο λόγο μου κίνησε την περιέργεια: ήταν η μπίρα London Pride από το ιστορικό Αγγλικό ζυθοποιείο Fuller’s. Ως δια μαγείας, ένας νέος κόσμος ξεδιπλώθηκε μπροστά στα μάτια μου – αυτή η μπίρα δεν είχε καμία σχέση με ότι άλλο είχα δοκιμάσει τότε, το μακρινό 2010. Οι γνώσεις μου σε εξάλλου σε κάποιον «ιδιαίτερο ζύθο» μέχρι εκείνη την στιγμή, περιορίζονταν στις επιλογές που έβρισκα στις παραδοσιακές γερμανικού/τσέχικου τύπου μπιραρίες. Παρ’ ότι η London Pride δεν προέρχεται από κάποιο μικροζυθοποιείο, μου φάνηκε αρκούντως ενδιαφέρουσα και αποτέλεσε εφαλτήριο για να ψαχτώ λίγο περισσότερο στον ανεξάντλητο κόσμο της μπίρας. Με γοργά βήματα, κατέληξα σε καθημερινή ενασχόληση με όρους όπως οι « craft μπίρα » αλλά και « craft κουλτούρα »…

Εικάζω πως λίγο-πολύ, οι περισσότεροι που αναπτύξατε κάποιο ενδιαφέρον για την craft μπίρα, διαθέτετε παρόμοιες ιστορίες: κάποια αντίστοιχη μπίρα θα σας εντυπωσίασε, ενδεχομένως κάποιος φίλος θα σας προέτρεψε να δοκιμάσετε κάποια άλλη craft μπίρα, ίσως κάποιο μπαρ ή παμπ σας έμαθε πως η μπίρα μπορεί να έχει γεύση και άρωμα πολύ διαφορετικά από αυτά που γνωρίζατε μέχρι τότε και πάει λέγοντας. Επίσης, ακόμα και ιδιαίτερη ενασχόληση με αυτό τον χώρο να μην έχετε, υποθέτω πως είναι πασιφανές στους περισσότερους ότι η craft μπίρα πλέον έχει τρυπώσει δειλά-δειλά σε καταλόγους καταστημάτων εστίασης, ράφια σούπερ μάρκετ, παντοπωλεία – κοινώς, δεν απαιτείται η ίδια προσπάθεια για τον εντοπισμό κάποιος craft μπίρας, συγκριτικά με μια δεκαετία πίσω. Καθόλου τυχαίο γεγονός φυσικά αυτό, μιας και αποτελεί απόρροια της ανάπτυξής της σε εγχώριο, αλλά και σε διεθνές επίπεδο. Διατήρησε, άραγε, μετά από σχεδόν πενήντα χρόνια, ο χώρος της craft μπίρας τα ιδανικά που αποτέλεσαν την βάση της ή μήπως παρέκκλινε; Υπάρχει όντως « craft κουλτούρα » σήμερα ή αποτελεί έναν όρο που κινήθηκε αντιδιαμετρικά με την ανάπτυξη της, με ελάχιστη σημασία πλέον;

Τι είναι η craft μπίρα και τι η craft κουλτούρα; 

Για αρχή, ας κατανοήσουμε τους δύο όρους: ως craft μπίρα θεωρούμε την μπίρα που προήλθε από κάποιο μικροζυθοποιείο. Για να λάβει ένα ζυθοποιείο τον συγκεκριμένο χαρακτηρισμό, η ετήσια παραγωγή του δεν πρέπει να υπερβαίνει κάποια συγκεκριμένη ποσότητα που καθορίζεται ανάλογα με την χώρα – στην Ελλάδα είναι διακόσιες χιλιάδες εκατόλιτρα, στην Αμερική είναι έξι εκατομμύρια βαρέλια. Επίσης, η ιδιοκτησία του οφείλει να είναι ανεξάρτητη, να μην ανήκει για παράδειγμα σε κάποια πολυεθνική εταιρεία. Στον αντίποδα, αντίστοιχα, συγκεκριμένος όρος για την έννοια « craft κουλτούρα », δεν υπάρχει. Διαχρονικά έχουν καθιερωθεί μερικές άτυπες «αρχές», όχι ως αυστηροί κανόνες, αλλά κυρίως ως περιγραφή του τρόπου λειτουργίας πολλών ζυθοποιίων που ανήκουν στον συγκεκριμένο χώρο. Κάποιες από τις εν λόγω αρχές, είναι:

-Καινοτομία και ποικιλομορφία στην παραγωγή του προϊόντος

-Υψηλής ποιότητας προϊόν

-Σεβασμός στην ιστορία της μπίρας και στα καθιερωμένα είδη της

-Κουλτούρα συνεργασίας και αποδοχής της διαφορετικότητας

-Υγιής αλληλεπίδραση με την τοπική κοινωνία

-Και για το τέλος το σημαντικότερο, που δεν είναι άλλο από την αμέριστη αγάπη για την ίδια την μπίρα.

Μπορεί ο καθένας φυσικά να προσθέσει και άλλες αρχές που μπορεί να διέπουν την craft κουλτούρα, αλλά θεωρώ πως οι συγκεκριμένες αποτελούν τις πιο ευρέως αναγνωρίσιμες. Αλλά, για να είμαι ειλικρινής διαβάζοντας τες μόλις τώρα, ένιωσα κάπως άβολα.

Ο λόγος, προφανής. Όσο περνούν τα χρόνια, τόσο περισσότερο μου δημιουργείται η εντύπωση πως η craft μπίρα απομακρύνεται ολοένα και περισσότερο από το λόγο δημιουργίας της κάπου στα ‘70s. Αρχικά, η ποικιλομορφία εν έτει 2023 βρίσκεται με το ένα πόδι στον κάδο ανακύκλωσης. Δείτε για παράδειγμα αυτή την λίστα από το 2001 με τις πιο υψηλά βαθμολογημένες μπίρες από τους χρήστες του Beer Advocate. Μεταξύ άλλων, την 4^η θέση καταλαμβάνει η Duvel που μπορείτε να την βρείτε και σε ένα super market, την 6^η η Rochefort 10 που λίγα μπαρ με craft μπίρες καταδέχονται πλέον να προσθέσουν στον κατάλογο τους και την 15^η, ναι, η αγαπημένη μου London Pride. Χάλασαν αυτές οι μπίρες από τότε και ελάχιστοι από τους beer geeks ασχολούνται πια μαζί τους; Εννοείται πως όχι. Πολύ απλά, άλλαξαν τα γούστα του μέσου καταναλωτή και πιο συγκεκριμένα, κινήθηκαν σχεδόν καθολικά προς τρία είδη. Hazy IPAs, Imperial Stouts και Pastry/Fruited Sours.

Είναι αδιάφορα αυτά τα στυλ μπίρας; Σαφέστατα και όχι, αξίζουν την εκτίμησή μας όσο όλα τ’ άλλα. Αυτό που δεν με βρίσκει όμως σύμφωνο είναι η μετατροπή της craft μπίρας σε μια μικρογραφία από αυτό που είχε βαλθεί να πολεμήσει όταν δημιουργήθηκε, με craft κουλτούρα εντελώς διαφορετική: ο λόγος που υπάρχει craft μπίρα είναι γιατί οι ζυθοποιοί πριν από κάποιες δεκαετίες είχαν βαρεθεί να πίνουν την ίδια, πανομοιότυπα αδιάφορη lager από διάφορα brand που είχαν κατακλύσει την αγορά. Έτσι, δημιουργήθηκαν μπίρες-ορόσημα όπως η Anchor Liberty Ale, η Sierra Nevada Pale Ale, η Samuel Adams Boston Lager, μετέπειτα στα ‘90s η Lagunitas IPA, η Bourbon County της Goose Island και πάει λέγοντας. Αν στον μικρόκοσμο της craft μπίρας επικρατήσει η ίδια συνθήκη, αλλά αντί για νερουλές lager έχουμε για προσφορά μόνο Hazy IPAs, τότε ποιο το νόημα; Εγώ που για παράδειγμα λατρεύω μια καλοφτιαγμένη Brown Ale ατύχησα, μιας και πλέον δεν μπορώ να βρω σχεδόν πουθενά. Γιατί πρέπει ο ζυθοποιός να δίνει έμφαση στο packaging, στο hype και στις extreme γεύσεις, παρά να αφοσιώνεται στην διασφάλιση της ποιότητας του ίδιου του προϊόντος που παράγει; Γιατί μια λίστα με τις καλύτερες μπίρες του 2001 διαθέτει Stout, Doppelbock, Saison, IPA, Bitter, Tripel, Dubbel και Pale Ale και μια αντίστοιχη φετινή λίστα μόνο τρία είδη; Αλήθεια, κανείς δεν σκέφτεται πως υπερπροσφορά από ελάχιστα είδη μπίρας θα οδηγήσει σε κορεσμό;

Δυστυχώς, τα πρώτα δείγματα κάμψης αχνοφαίνονται στην Αμερική, όπου αρκετές μικροζυθοποιίες κλείνουν, με πιο τρανό παράδειγμα αυτό της Anchor. Δεν μπορεί να προκαλεί εντύπωση φυσικά το συγκεκριμένο γεγονός. Όσοι διαθέτετε έστω κάποιες βασικές γνώσεις μάρκετινγκ, γνωρίζετε πολύ καλά πως κάθε προϊόν διαθέτει συγκεκριμένο κύκλο ζωής. Το πόσο θα παραμείνει στο στάδιο ωρίμανης, παρατείνοντας την ζωή του πριν μπει αναπόφευκτα στο στάδιο παρακμής, εξαρτάται από τα αντανακλαστικά της εταιρείας που το διέθεσε στην αγορά – κοινώς, πόσο σκοπεύει να το εκσυγχρονίσει, πόσο να εισάγει νέα τιμολογιακή πολιτική για να διατηρήσει τους πελάτες της, πόσο θα καταφέρει να διευρύνει την πελατεία της και πολλά άλλα.

Με δεδομένο πως η craft μπίρα την τελευταία (τουλάχιστον) πενταετία έχει κατακλυστεί σχεδόν καθολικά από λίγα, συγκεκριμένα είδη, αφήνω στην κρίση σας το πόρισμα αν η περίοδος παρακμής βρίσκεται προ των πυλών ή όχι. Στην περίπτωση που ακόμα δεν έχετε πειστεί, θα προσθέσω ένα ακόμα απτό παράδειγμα: Έχετε αναρωτηθεί για ποιο λόγο βρίσκουμε με ευκολία πλέον σε Ευρωπαϊκά webstore (λιανικής και χονδρικής πώλησης) craft μπίρες από κορυφαία Αμερικάνικα μικροζυθοποιία, ενώ πριν από 8-10 χρόνια η εύρεση τους απαιτούσε ολόκληρο πλάνο εισαγωγής τους απευθείας από την Αμερική με ό,τι αυτό συνεπάγεται; Η απάντηση είναι προφανής. Τα Αμερικάνικα μικροζυθοποιία, με δεδομένο πως το εγχώριο target group τους στρέφεται σιγά σιγά σε άλλα προϊόντα, αναγκάζονται πλέον να εξάγουν προκειμένου να πουλήσουν όλο το stock τους.  Και για να το συγκεκριμενοποιήσω λίγο περισσότερο, αν θεωρείτε πως ο κόσμος στην Ελλάδα θα πίνει για πάντα τις ίδιες μπίρες και δεν θα στρέψει την προσοχή του σε RTD cocktail ή στην οποιαδήποτε νέα δημιουργία που θα hype-αριστεί τα επόμενα χρόνια, μάλλον πλανάστε οικτρά…

Ενδεχομένως, ό,τι έγραψα στο παρόν κείμενο, να ακούγεται ολίγον τι πεσιμιστικό. Θα κλείσει ο κύκλος της craft μπίρας επειδή οι πωλήσεις της πήραν την κατιούσα και περνάει ας πούμε κρίση ταυτότητας; Σαφέστατα και όχι. Η μπίρα, όπως και το κρασί, υπάρχει από πάντα και θα υπάρχει για πάντα. Για την ακρίβεια, θεωρώ πως το μέλλον της προμηνύεται λαμπρό, έστω και σε μικρότερη κλίμακα. Λαμπρό όμως για όσους ξέρουν να προσαρμόζονται, λαμπρό για όσους έχουν συγκεκριμένο και κοστολογημένο πλάνο στο μυαλό τους, λαμπρό για όσους επενδύουν στην γνώση, στην επιμόρφωση και στην διάχυσή τους, λαμπρό για όσους την εκσυγχρονίζουν με ουσιαστικούς τρόπους και όχι με φανφάρες. Και πάνω απ’ όλα, λαμπρό για όσους την αγαπούν…

Γράφοντας όλα αυτά, μου ήρθε η όρεξη να (ξανα)πιώ μια London Pride. Γνωρίζω πως δεκατρία χρόνια μετά δεν θα μου φανεί το ίδιο εντυπωσιακή όπως στην πρώτη φορά, αλλά ξέρω πως θα είναι για πάντα εκεί, να μου κρατάει συντροφιά μετά από καλές και κακές μέρες. Και αυτό είναι που την κάνει αξεπέραστη.