Πως ορίζεται η πνευματική ιδιοκτησία στα κοκτέιλ;

Ένα από τα πλέον συχνά ερωτήματα που μου κάνουν σπουδαστές μπαρ, φίλοι και καλεσμένοι στα μπαρ που εργάζομαι είναι σχετικά με την πνευματικά δικαιώματα στα κοκτέιλ. Υφίσταται πνευματική ιδιοκτησία στις συνταγές τους; Μπορεί ένας μπαρτέντερ να «προστατεύσει» μια συνταγή κατοχυρώνοντας την, ώστε να γνωρίζουν όλοι πως είναι «δικιά» του και να μη μπορεί κανείς να την αλλάξει; Η απάντηση είναι πιο σύνθετη από ότι μπορεί κανείς να φανταστεί.

Στην πραγματικότητα, κανένας μπαρτέντερ δεν έχει μπει στη διαδικασία να το κάνει. Κανείς δεν έχει ξυπνήσει ένα πρωί με ματαιοδοξία τόσο υπέρμετρη ώστε να προσπαθήσει να κατοχυρώσει τη συνταγή του ως εμπορικό σήμα, σε οποιαδήποτε χώρα. Ή τουλάχιστον δε γνωρίζω εγώ κάποιον. Αυτό το έχουν κάνει μόνο εμπορικές εταιρείες. Και συγκεκριμένα, τέσσερεις για τέσσερα διαφορετικά ποτά, όλα στις ΗΠΑ.

Πνευματική ιδιοκτησία σε κοκτέιλ – παραδείγματα

Η πρώτη, ιστορικά, κατοχύρωση εμπορικού σήματος με πνευματική ιδιοκτησία αφορά στο κοκτέιλ Sazerac εν έτει 1900, από την εταιρεία Sazerac Co. Το κοκτέιλ Sazerac δημιουργήθηκε στη Νέα Ορλεάνη γύρω στο 1838 με βάση το cognac Sazerac de Forge et Fils και τα μπίτερς του δόκτορα Antoine Peychaud ως παραλλαγή του κλασικού whiskey cocktail, που αργότερα έγινε γνωστό ως Old-Fashioned, κατακτώντας τον κόσμο. Κατά τη διάρκεια της φυλλοξήρας η παραγωγή του cognac σταμάτησε και η βάση του Sazerac αντικαταστάθηκε από το πιο «αμερικάνικο», ουίσκι από σίκαλη. Το 2008 ορίστηκε ως επίσημο κοκτέιλ της Νέας Ορλεάνης. Με την εξαγορά της Sazerac co. από την Buffalo Trace, το εμπορικό του σήμα διατηρήθηκε αλλά πλέον παρασκευάζεται και με ουίσκι Buffalo Trace.

Μία άλλη κατοχύρωση εμπορικού σήματος με πνευματική ιδιοκτησία αφορά στο κοκτέιλ Dark ‘n’ Stormy. Κατοχυρώθηκε το 1980 στις Βερμούδες, χώρα δημιουργίας του, ενώ το 1991 κατοχυρώθηκε και στις ΗΠΑ. Η κατοχύρωση του ονόματος προέβλεπε στην αποκλειστική χρήση ρουμιού Gosling’s Black Seal και κατά προτίμηση, Gosling’s ginger beer. Όπως ανέφερε και η εταιρεία, οποιοσδήποτε μπορεί να φτιάξει ένα Dark ‘n’ Stormy με οποιοδήποτε ρούμι εκείνος επιθυμεί, απλώς δεν μπορεί να το αναγράφει σε κατάλογο ως Dark ‘n’ Stormy.

Θα αναρωτιέστε αν υπήρξαν ποτέ φαινόμενα καταγγελίας. Η απάντηση είναι θετική και αφορά στο επόμενο κοκτέιλ, το Painkiller, ένα κοκτέιλ που πρωτοδημιουργήθηκε στο Soggy Dollar Bar στο νησί Jost Van Dyke από τις Βρετανικές Παρθένες Νήσους. Τη δεκαετία του ’80, μετά από την μεγάλη επιτυχία που σημείωσε το κοκτέιλ, η εταιρεία Pusser’s, που μέχρι τότε είχε καταφέρει να αντιγράψει την αυθεντική συνταγή, κατάφερε να το κατοχυρώσει ως εμπορικό σήμα, «απαιτώντας» τη χρήση του ρουμιού τους για την παρασκευή του.

Όταν οι μπαρτέντερ Giuseppe Gonzalez και Richard Boccato αποφάσισαν το 2010 να ανοίξουν το μπαρ Painkiller στη Νέα Υόρκη και έβαλαν, όπως ήταν φυσικό, το ομώνυμο κοκτέιλ να φιγουράρει πρώτο πρώτο στη λίστα τους, με διαφορετικό όμως ρούμι, το κακό συνέβη: η εταιρεία Pusser’s προχώρησε σε αγωγή κατά του μπαρ, υποχρεώνοντάς το να αφαιρέσει το κοκτέιλ από τη λίστα τους και να αλλάξει το όνομά του. Το μπαρ PKNY μπορεί μετά από λίγα χρόνια να έκλεισε, αλλά η καταδικαστική απόφαση προκάλεσε μια χιονοστιβάδα αντιδράσεων από την αμερικανική κοινότητα μπαρτέντερ κατά της εταιρείας και των περιορισμών της χρήσης οποιουδήποτε προϊόντος για την παρασκευή κοκτέιλ.

Όσο για το τελευταίο κοκτέιλ της λίστας, το κακόφημο Hand Grenade, που καθιερώθηκε και κατοχυρώθηκε η πνευματική ιδιοκτησία του από μια αλυσίδα τουριστικών μπαρ στη Νέα Ορλεάνη, φαίνεται πως κανείς δε μπήκε στην διαδικασία να το αναπαράξει. Κι ας αναφέρουν οι ιδιοκτήτες των μπαρ στην ιστοσελίδα τους πως προσφέρουν $250 σε οποιονδήποτε τους παρέχει την παραμικρή πληροφορία για τυχόν αντιγραφές. Γιατί δηλαδή να αναπαράξεις ένα κοκτέιλ που σερβίρεται σε ένα πράσινο, πλαστικό ποτήρι στο σχήμα χειροβομβίδας, με άρωμα και γεύση πεπονιού και αμφιβόλου προέλευσης και ποιότητας συστατικά, που προορίζεται αποκλειστικά και μόνο για τουρίστες της Bourbon Street, στη Νέα Ορλεάνη; Oh well…