Chartreuse: το λικέρ για το οποίο όλοι μιλούν και προσπαθούν να αντιγράψουν

Το Chartreuse, ένα γαλλικό μοναστηριακό λικέρ βοτάνων με απόλυτα μυστική συνταγή, έγινε τα τελευταία χρόνια viral, όχι μόνο εντός της βιομηχανίας των ποτών, αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο. Θέλετε κάτι η πανδημία, που ανάγκασε αρκετό κόσμο να μάθει πώς ανακατεύουν κατ’ οίκον Negroni και Manhattan, κάτι η αναγέννηση των κλασικών κοκτέιλ που εδώ και μερικές δεκαετίες έχει «χτυπήσει» την πόρτα των περισσότερων μπαρ, κάτι η πρόσφατη ανακοίνωση των Καρθουσιανών μοναχών που επιβλέπουν την παραγωγή του από το 1605 πως δεν πρόκειται να αυξήσουν την παραγωγή, δεν ήθελε πολύ για να «γίνει το κακό». Ειδικά στις ΗΠΑ, φαίνεται πως η τρέλα για το Chartreuse έχει χτυπήσει εδώ και μερικά χρόνια κόκκινο και απελπισμένοι οι μπαρτέντερ αναζητούν πλέον εναλλακτικές για τα κοκτέιλ τους.

Το Chartreuse και οι Καρθουσιανοί μοναχοί

Βόρεια της γαλλικής Γκρενόμπλ, στην οροσειρά της Σαρτρέζ, κοντά στην πόλη Εγκενουάρ, ιδρύθηκε τον 11^ο αιώνα το μοναστήρι της Γκραντ Σαρτρέζ του μοναστικού Τάγματος των Καρθουσιανών. Το 1605, σύμφωνα με την ιστορία του μοναστηριού, ο Γάλλος διπλωμάτης που αργότερα έλαβε τον τίτλο του Στρατάρχη της Γαλλίας, Φρανσουά Ανιμπάλ ντ’Εστρέ, δημιούργησε τη φόρμουλα για ένα ελιξίριο νεότητος και εμπιστεύθηκε τη μυστική συνταγή στους μοναχούς της Γκραντ Σαρτρέζ.

Η συνταγή του σπάνιου αυτού χειρόγραφου επεξεργάστηκε από τους φαρμακοτρίφτες και αποσταγματοποιούς μοναχούς του τάγματος και έναν αιώνα μετά, το 1764, ξεκίνησε να πωλείται το πρώτο εμπορικό προϊόν του μοναστηριού, το ‘’Élixir Végétal de la Grande-Chartreuse’’, 69˚ αλκοολικών βαθμών, ένα φιαλίδιο από το οποίο κρατώ ακόμη στην οικία μου, για τη στιγμή που θα αρχίσω να γερνάω εμφανώς και μη αναστρέψιμα.

Η ακόμη πιο εμπορική έκδοση εκείνου του πρώτου λικέρ, δημιουργήθηκε το 1840 υπό την ονομασία Green Chartreuse και 55˚ αλκοολικούς βαθμούς, με μια ακόμη πιο ελαφριά, την κίτρινη έκδοση (Yellow Chartreuse στους 43˚) να ακολουθεί αμέσως μετά. Και οι δύο διατίθενται μέχρι σήμερα στην αγορά, ενώ υπήρξε και μια τρίτη έκδοση (White Chartreuse) η οποία βρισκόταν στην αγορά μέχρι τα τέλη του 19^ου αιώνα.

Όλες οι συνταγές που κυκλοφορούν ή έχουν κατά καιρούς κυκλοφορήσει βασίζονται επάνω σε μια συνταγή από 130 διαφορετικά βοτανικά στοιχεία, μια εκχύλιση των οποίων αποστάζεται και μετά την προσθήκη γλυκαντικών στοιχείων, χρωματίζεται φυσικώς και ωριμάζει σε δρύινα βαρέλια. Όλα τα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας και οι αναλυτικές οδηγίες για αυτά παραμένουν μυστικά και τα γνωρίζουν μόνο μία χούφτα μοναχοί, οι οποίοι επιβλέπουν μέχρι και σήμερα τους λαϊκούς που τα παράγουν στο αποστακτήριό τους στην Εγκενουάρ. Έτσι, δεν γνωρίζουμε τίποτα για τα συστατικά που χρησιμοποιούνται, τη μέθοδο απόσταξης, ούτε καν το διάστημα για το οποίο ωριμάζουν σε βαρέλια.

Παρόλο που το Chartreuse παράγεται στους πρόποδες των Γαλλικών Άλπεων για το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας του, μια διαμάχη μεταξύ του γαλλικού κράτους και της καθολικής εκκλησίας εξεδίωξε το μοναστικό τάγμα από τη χώρα το 1903. Οι μοναχοί από τη Γαλλία βρέθηκαν στην Ισπανία, όπου έστησαν ξανά μια παραγωγική μονάδα στην Ταραγόνα, όπου συνέχισαν μέχρι και το 1989 να παράγουν Chartreuse. Και ενώ το 1921 τους επετράπη εκ νέου η είσοδος και η παραγωγή του λικέρ στη Μασσαλία αυτή τη φορά, το 1932 επανήλθαν στην οροσειρά της Σαρτρέζ. Το 1989 έκλεισαν οριστικά το αποστακτήριο στην Ταραγόνα και το 2018 έφτιαξαν ένα νέο έξω από την Εγκενουάρ.

Όλες οι εκδόσεις του Chartreuse καταναλώνονται κυρίως ως χωνευτικά ποτά, μετά το δείπνο, μέχρι το 1882 όπου το λικέρ εμφανίζεται για πρώτη φορά σε κοκτέιλ, πρώτα στο βιβλίο του Harry Johnson ‘’ Harry Johnson’s Bartenders’ Manual’’ και έπειτα σε αυτό του George J. Kappeler ‘’Modern American Drinks’’ από το 1895. Τα πρώτα κοκτέιλ που το χρησιμοποίησαν ήταν το ‘’Bijou’’ και το ‘’Widow’s Kiss’’. Άξιο αναφοράς δε αποτελεί το γεγονός πως το Chartreuse καταναλωνόταν και σε μια συνταγή για punch, ακόμη πιο παλιά, από το 1866, το ‘‘Punch Chartreuse’’.

Το γαλλικό λικέρ σήμερα!

Παρ’ όλα αυτά, κανείς ίσως δε θα είχε μάθει το Chartreuse και αυτή η σύγχρονη μανία γύρω από το όνομά του δε θα είχε δημιουργηθεί, αν ο μπαρτέντερ από το Σιάτλ Murray Stenson δεν είχε ανακαλύψει ένα αντίτυπο του βιβλίου Bottoms Up από τον Ted Saucier και το 1951 και δεν είχε φέρει ξανά στη μόδα μια από τις συνταγές του, το Last Word. Στις αρχές του 21^ου αιώνα διέδωσε στον υπόλοιπο κόσμο τη συνταγή του κοκτέιλ που έμελλε να γίνει ένα από τα πλέον αγαπημένα μεταξύ των μπαρτέντερ τις δύο προηγούμενες δεκαετίες. Ίδια περίπτωση, πάνω-κάτω, με το Nuclear Daiquiri, ελάχιστα χρόνια αργότερα, ένα, ακόμη πιο ψαγμένο, πλην όμως αγαπημένο κοκτέιλ με το γαλλικό λικέρ της ιστορίας μας. Κάπως έτσι, η δημοφιλία του Chartreuse, η οποία είχε ακολουθήσει την κατρακύλα όλων των υπόλοιπων (κλασικών) λικέρ, άρχισε να ανακάμπτει, κυρίως με αυτά τα δύο αγαπημένα των μπαρτέντερ κοκτέιλ! Φυσικά, κορυφώθηκε, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, την περίοδο της πανδημίας!

Φανταστείτε πως πέρυσι κατάφερε να πιάσει τα νούμερα παραγωγής που έκανε στα τέλη του 19^ου αιώνα, καταγράφοντας ετήσιες πωλήσεις της τάξης του 1,6 εκατομμυρίων φιαλών, ενώ μόνο στις ΗΠΑ διπλασίασε τους όγκους του!

Με τη ζήτηση να αυξάνεται από την πανδημία και έπειτα, οι Καρθουσιανοί μοναχοί έδωσαν στη δημοσιότητα μέσω μιας επιστολής, τη σχετική τους απόφαση:

«Το 2021 αποφασίσαμε να μην αυξήσουμε τον όγκο παραγωγής του Chartreuse. Αντί αυτού, αποφασίσαμε να την περιορίσουμε, προκειμένου να επικεντρωθούμε στον βασικό μας σκοπό· να προστατεύσουμε τη μοναστική μας ζωή και να αφιερώσουμε τον χρόνο μας στην απομόνωση και στην προσευχή. Επιπλέον, δεν επιθυμούμε να αυξήσουμε την παραγωγή πέρα από αυτό που χρειαζόμαστε για να συντηρήσουμε την κοινότητά μας. Η παραγωγή εκατομμυριών κιβωτίων δεν έχει νόημα στο σημερινό περιβαλλοντικό πλαίσιο και θα έχει αρνητικό αντίκτυπο στον πλανήτη σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Έχουμε αποφασίσει να συνεργαστούμε αποκλειστικά με τις κύριες και ιστορικές αγορές μας. Το όραμά μας είναι να ικανοποιούμε πρωτίστως τις ανάγκες της εγχώριας αγοράς, ενώ θα συνεχίσουμε να διατηρούμε μια σχετική παρουσία στις στρατηγικές μας αγορές σε Β. Αμερική, Ευρώπη, Ασία και Ωκεανία». – Mic drops.

Εδώ και μερικούς μήνες είναι η ζήτηση είναι τόσο μεγάλη και η έλλειψη, συνεκδοχικά, ακόμη μεγαλύτερη, που θα βρείτε φιάλες Chartreuse να «χτυπιούνται» στο Ebay, αλλά και σε σάιτ δημοπρασιών σε δυσθεώρητα ύψη. Ενώ στις ΗΠΑ, η δημιουργικότητα, τόσο σε επίπεδο ποτοποιίας, όσο και αναμειγνυολογίας, έχει εκτοξευθεί, με συνταγές για υποκατάστατα του Chartreuse να ξεπηδούν κάθε τρεις και λίγο.

Μόνη διαφαινόμενη λύση να βρεθεί κάποιος να πείσει τους μοναχούς να αυξήσουν την παραγωγή. Ποιος όμως μπορεί να είναι αυτός; Λέγεται πως ούτε ο ίδιος ο Πάπας Λέων ΙΓ΄ δεν τα κατάφερε, όταν στις αρχές του 20^ου αιώνα τους πρότεινε να εξαγοράσει τη συνταγή και την παραγωγή του Chartreuse για 16 εκατομμύρια δολλάρια!