Οι βρετανικές pub ως στοιχείο πολιτιστικής κληρονομιάς

Ξακουστές σε ολόκληρο τον κόσμο, οι βρετανικές pub ποτέ δεν αποτέλεσαν ένα απλό μέρος για να πιει κάποιος τη μπίρα, το κρασί, το μηλίτη ή το τζιν του. Ανέκαθεν χαρακτηρίζονταν ως το επίκεντρο της κοινωνικής ζωής, σε χωριά, κωμοπόλεις και μεγαλύτερες πόλεις του Νησιού της Μ. Βρετανίας. Μετά τις ημέρες δόξας που έζησαν, σήμερα φαίνεται πως οδηγούνται σταθερά σε αφανισμό, ένεκα των νέων ηθών και της σύγχρονης δομής της κοινωνίας, ενώ η ανάγκη προστασίας τους ως αυθεντικό μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς φαντάζει πιο αναγκαία από ποτέ.

Η ιστορία των pub

Η ιστορία των pub ξεκινά το έτος 42 μ.Χ., όταν οι Ρωμαίοι που εισέβαλαν στη χώρα, μαζί με τους δρόμους και τη ρωμαϊκή αρχιτεκτονική των πόλεων, έφεραν μαζί τους και τις ταβέρνες, ως «καταστήματα» που χτίζονταν κατά μήκος των νέων δρόμων και που πουλούσαν κυρίως κρασί, προκειμένου να ξεδιψούν οι Ρωμαίοι λεγεωνάριοι.

Οι ταβέρνες δεν κατάφεραν απλώς να επιβιώσουν τα επόμενα χρόνια, παρά εξελίχθηκαν και προσαρμόστηκαν, όχι μόνο στους Βρετανούς που προτιμούσαν το ζύθο (ale), αλλά και στους πολυάριθμους κατακτητές και περιηγητές στην βρετανική γη. Πίκτες, Ιούτοι, Σάξονες, Βίκινκς, όλοι αγκάλιασαν τη θαλπωρή των ρωμαϊκών τότε ταβερνών σε βρετανικό έδαφος. Η επιτυχία τους μάλιστα ήταν τέτοια, ώστε ο Αγγλοσάξονας Έντγκαρ Α’, Βασιλιάς της Αγγλίας, προσπάθησε να περιορίσει τον αριθμό τους ανά χωριό, εισάγοντας μάλιστα την πρώτη μονάδα μέτρησης ποσότητας αποκλειστικά για χρήση στις ταβέρνες, το peg.

Η πρώην pub Seagull, στο Πόρτσμουθ

Με τα ταξίδια επάνω στους νέους δρόμους να αυξάνονται, είτε προς χάριν προσκυνήματος στoυς διάφορους τόπους λατρείας είτε λόγω πολεμικών εκστρατειών, οι ταβέρνες και τα πανδοχεία (inn) σε ολόκληρη την επικράτεια αυξήθηκαν παρά μειώθηκαν. Τα πανδοχεία, σε αντίθεση με τις ταβέρνες που προσέφεραν μόνο φαγητό και ποτό, αποτέλεσαν τα πρώτα ξενοδοχεία, όπως και σε περιπτώσεις, ,σημεία συγκέντρωσης και στρατολόγησης στρατιωτών.

Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Ερρίκου Ζ’ της Αγγλίας, οι ταβέρνες, τα πανδοχεία και οι μπιραρίες (alehouse), συγκεντρώθηκαν κάτω από το όνομα public houses ή pub. Μισό αιώνα αργότερα, στα 1552, απαιτήθηκε με διάταγμα από τους πανδοχείς μια ειδική άδεια για να μπορούν να λειτουργήσουν μια pub. Τότε ήταν και η στιγμή που δόθηκε η πρώτη άδεια λειτουργίας καταστήματος υγειονομικού ενδιαφέροντος, όπως θα τη χαρακτηρίζαμε σήμερα.

Τα χρόνια περνούν και οι Άγγλοι απλώνουν το εμπόριο τους εκτός Ευρώπης, φέρνοντας πίσω ένα σωρό νέα προϊόντα, όπως ο καφές και το τσάι. Οι υψηλές τιμές τους παρόλα αυτά, δεν τους επέτρεψαν ποτέ να καταναλωθούν σε ευρεία κλίμακα, δίνοντας το προνόμιο της κατανάλωσης μόνο στους πλούσιους. Αυτό όμως δεν ίσχυσε για το τζιν από την Ολλανδία και το μπράντι από τη Γαλλία, τα οποία όταν κατέφθασαν στα ράφια των βρετανικών pub, έφεραν μια ολόκληρη κοινωνική επανάσταση μαζί τους, σε βάρος της τοπικής παραγωγής μπίρας. Οι τιμές τους άλλωστε ήταν πολύ χαμηλές, άρα και τα ίδια έγιναν απόλυτα προσβάσιμα από όλους.

Ταξικές διακρίσεις… και στις pub

Η εξέλιξη των ταξιδιών στην Αγγλία, από το ταξίδι με τα πόδια, στο ταξίδι με άμαξα ή καλύτερα παμφορείο, δημιούργησε μία από τις πλέον ξεκάθαρες ταξικές διακρίσεις στην εγγλέζικη κοινωνία, οι οποίες συνεχίστηκαν μετά την καθιέρωση των σιδηροδρομικών ταξιδιών. Οι πιο πλούσιοι επιβάτες ταξίδευαν μέσα στην καμπίνα του παμφορείου, ενώ οι πιο φτωχοί «κρέμονταν» στα πίσω, εξωτερικά «καθίσματα». Μαζί με την ταξική διάκριση στις άμαξες, ξεκίνησε να δημιουργείται και η αντίστοιχη στις pub. Τότε ήταν που ξεκίνησε ο διαχωρισμός στους πελάτες των pub, με ξεχωριστά δωμάτια και μπαρ για τους πλούσιους και διαφορετικά για τους φτωχούς.

Οι pub θα βασιλεύσουν μέχρι και τα τέλη του 1800, όταν η βρετανική κυβέρνηση θα προσπαθήσει να βάλει φρένο στην εξέλιξή τους, επηρεασμένη από τα διάφορα θρησκευτικά κινήματα (αλκοολικής) εγκράτειας που ξεπήδησαν στην Ευρώπη και στην Αμερική και που κατάφεραν να ασκήσουν πίεση και να πετύχουν την ψήφιση της αμερικανικής Ποτοαπαγόρευσης το 1920.

Παρόλα αυτά, ένας σωρός ακόμα λόγων φαίνεται πως οδήγησε στη δραματική μείωση των pub, μέσα στον 20^ο αιώνα. Μερικοί από αυτούς θεωρούνται οι παρακάτω:

• Η αλλαγή στη δομή της κοινωνίας και η δημιουργία ενός ευρύτερου φάσματος κοινωνικής διασκέδασης.
• Η απαγόρευση του καπνίσματος σε δημόσιους χώρους που καθιερώθηκε στην Αγγλία το 2007.
• Η αύξηση σε φόρους στη μπίρα, η οποία ξεπέρασε το 42% από το 2008 μέχρι σήμερα.
• Η πώληση αλκοόλ από σουπερμάρκετ και άλλα καταστήματα σε πολύ χαμηλές τιμές.
• Το υψηλό κόστος ανακατασκευής των pub, ειδικά σε αστικές και προαστιακές περιοχές.

Το πανδοχείο Ye Olde Trip to Jerusalem που άνοιξε το 1189

Το 2009 καταγράφηκε ένας αρνητικός αριθμός ρεκόρ, με 52 pub να κλείνουν μέσα σε μια εβδομάδα! Αυτός ο ρυθμός κλεισίματος pub έκτοτε έπεσε αρκετά –παραμένει πάντως ανησυχητικός- με την τελευταία καταγραφή να πραγματοποιείται το 2012, η οποία και έδειξε πως 18 pub κλείνουν κάθε εβδομάδα σε ολόκληρη την επικράτεια! Ως αποτέλεσμα αυτού, αναρίθμητα ιστορικά κτίρια έχουν κατεδαφιστεί ή μετατραπεί σε σουπερμάρκετ, εστιατόρια ή παντοπωλεία.

Διάφορες οργανώσεις έχουν ανταποκριθεί στον κίνδυνο αφανισμού των pub, με σημαντικότερη το CAMRA (Campaign for the Revitalisation of Real Ale), η οποία προσπαθεί να πιέσει τις τοπικές αρχές να ανακηρύξουν όσο περισσότερες pub γίνεται, ως μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς και κειμήλια κοινωνικής αξίας για τις εκάστοτε τοπικές κοινωνίες. Πρωτοβουλίες τους σκοπεύουν στην πιο προσεκτική διαχείριση από τους ιδιοκτήτες τους καθώς και στην δημιουργία κινήτρων και εναλλακτικών επιλογών, πριν την τελική της κατεδάφισης ή της πώλησης.