Μπομπ Ντύλαν – 80 χρόνια, δίσκοι & ουίσκι

*του Σπήλιου Λαμπρόπουλου

Γενέθλια σήμερα για τον Μπομπ Ντύλαν και, ήδη, με αυτή την αφορμή εδώ και λίγες μέρες οι πάντες έχουν γράψει τα πάντα, είτε επαναλαμβάνοντας τα ίδια που είχαν γραφτεί και όταν βραβεύτηκε με Νόμπελ Λογοτεχνίας το 2016, είτε μεταφράζοντας επιλεγμένες παραγράφους από την wikipedia (κανένα πρόβλημα, αν απλά εντάσσονται σε ένα προσωπικό ύφος γραφής), είτε καταθέτοντας «βιωματικές» απόψεις τύπου «ο Ντύλαν κι εγώ»!

Μπορώ να σας βεβαιώσω για ένα πράγμα: ο κύριος Robert Allen Zimmerman που γεννήθηκε σαν σήμερα, πριν 80 χρόνια, στη Μινεσότα, δεν θα διάβαζε τίποτε από αυτά.

Είναι σίγουρα δύσκολο να γράψεις κάτι πρωτότυπο για ένα θέμα που απασχολεί κοινό & κριτικούς έξι δεκαετίες τώρα. Αλλά… τελικά ξέρει κανείς να μας πει γιατί ο Μπομπ Ντύλαν είναι σημαντικός; Ή, μάλλον, αν είναι τελικά σημαντικός;
Ασφαλώς και ξέρουμε και ασφαλώς θα σας πούμε. Αν βαριέστε να διαβάσετε μέχρι τέλους, πάντως, η απάντηση είναι «ναι, είναι. Πολύ!»

Αλλά ας ξεκινήσουμε απο τους… λάθος λόγους για τους οποίους κάποιοι υποκλίνονται στο μεγαλείο του:

• Επειδή μια ζωή ήθελε να γίνει μουσικός και το κατάφερε!
• Επειδή με μία κιθάρα και μία φυσαρμόνικα στα κλαμπ του Greenwhich Village της Νέας Υόρκης και ένα δειλό ξεκίνημα (το ντεμπούτο του πούλησε μόλις 5.000 αντίτυπα) έφθασε να χαρακτηριστεί η «φωνή μιας ολόκληρης γενιάς».
• Επειδή δεν δίστασε να βάλει την κιθάρα στην πρίζα, να προσπεράσει τη folk και να παίξει ροκ, ενώ από κάτω ακούγονταν οργισμένες φωνές που τον αποκαλούσαν «Ιούδα».
• Επειδή γεννήθηκε Εβραίος, στην πορεία δήλωσε άθεος, μετά ασπάστηκε το Χριστιανισμό, αλλά κατά καιρούς έχει αμφισβητήσει και το δεύτερο αλλά και το τρίτο!
• Επειδή δεν έχει διστάσει να συνδεθεί με το hip hop ή το dub, και παράλληλα πάντοτε απαιτούσε να συνοδεύεται από τους καλύτερους μουσικούς – και τα κατάφερνε, καθώς και εκείνοι λαχταρούσαν να σταθούν δίπλα του!
• Επειδή σε αυτόν χρωστάμε το πρώτο μουσικό βίντεο στην ιστορία!
• Επειδή οι στίχοι του είναι όντως συγκλονιστικοί και μπορούν κάλλιστα να διαβάζονται ως αυτόνομα ποιήματα.
• Επειδή την εποχή του streaming όπου η οικονομική κρίση της μουσικής βιομηχανίας έχει δώσει τη θέση της σε μία κρίση ταυτότητας και προβληματισμό για το λόγο ύπαρξής της, ο ίδιος έγινε, εκ νέου, πολυεκατομμυριούχος, παραχωρώντας πλήρως τα δικαιώματα χρήστης & εκμετάλλευσης των περισσότερων από 600 τραγουδιών που είχε ηχογραφήσει μέχρι το Δεκέμβριο του 2020 έναντι 300+ εκατομμυρίων δολλαρίων!
• Επειδή έχτισε ένα καφέ στη Σάντα Μόνικα και επέμεινε στο υπόγειο να διαμορφωθεί ένα πλήρες γυμναστήριο μποξ!
• Επειδή τα τραγούδια του έχουν διασκευαστεί από περισσότερους από 1.500 καλλιτέχνες, από τον David Bowie μέχρι το Φοίβο Δεληβοριά, από το Nick Cave μέχρι το Διονύση Σαββόπουλο, από τον Scott Walker μέχρι τους… Πυξ Λαξ κι από τον Jeff Buckley μέχρι τον τεράστιο Bryan Ferry που του έχει, μάλιστα, αφιερώσει και ολόκληρο άλμπουμ, με τον εύγλωττο τίτλο “Dylanesque” !
  • Επειδή το 1965, σε ερώτηση δημοσιογράφου “για ποιο προϊόν θα δεχόταν να συνδέσει διαφημιστικά τη μουσική του”, αφού γενικά τασσόταν κατά της ισοπεδωτικής εμπορευματοποίησης, απάντησε “για γυναικεία εσώρουχα” και όλοι γέλασαν. Το 2007, όμως, απέδειξε ότι δεν αστειευόταν!

Όλα τα παραπάνω σίγουρα δεν είναι ακριβώς συνηθισμένα – και ασφαλώς εντυπωσιάζουν. Πλην όμως, η προσωπικότητα του Μπομπ Ντύλαν τα ξεπερνά όλα με την πληθωρικότητά της και το καλλιτεχνικό του εκτόπισμα δεν θα μπορούσε να περιοριστεί σε αυτό το πλαίσιο. Γιατί; Γιατί απλούστατα ο Ντύλαν ΕΙΝΑΙ οι Η.Π.Α. Και μία τέτοια χώρα, με τόσο πλούσια ιστορία τα τελευταία εκατό χρόνια, δεν θα μπορούσε να είναι σπουδαία μόνον για μερικά καλλιτεχνικά bullet points.

Όσο ζει ο Μπομπ Ντύλαν, oι Η.Π.Α. έχουν αλλάξει 17 Προέδρους, έχουν πάρει μέρος σε 20 Πολέμους (από Παγκόσμιους μέχρι μικρότερες στρατωτικές επιχειρήσεις), έχουν ματώσει, έχουν προοδεύσει, έχουν καταργήσει, τουλάχιστον συνταγματικά, τις φυλετικές διακρίσεις, έχουν ταξιδέψει από τις χρυσές μέρες του ραδιοφώνου και τα κινηματογραφικά film noir στα on line podcasts και τα τηλεοπτικά reality shows. Και εκείνος ήταν εκεί, σε κάθε βήμα. Αφουγκραζόταν τις εξελίξεις, ενίοτε τις προλάβαινε, καμία φορά συμμετείχε και στη διαμόρφωσή τους. Μεταμορφωνόταν ο ίδιος, εξελισσόταν, μονίμως με αγωνία να μην παγιδευτεί στο ρόλο που οι άλλοι του αναγνώριζαν ή έσπευδαν να του προσδώσουν. Θέλετε το πιο τρανταχτό παράδειγμα; Στη δεκαετία του 1960 δεν υπήρχε πιο πολιτικοποιημένος τροβαδούρος – ήταν ο προφήτης της ελευθερίας, ο κήρυκας της προσωπικής έκφρασης, η φωνή της νεολαίας, ο ποιητής των ανήσυχων ρομαντικών. Κι όμως… πόσοι έχουν συνειδητοποιήσει ότι δεν συμμετείχε ούτε στο θρυλικό φεστιβάλ του Monterey αλλά ούτε και στο ακόμα πιο διάσημο του Woodstock; Τυχαίο; Όχι βέβαια. Ο Μπομπ Ντύλαν ήξερε πότε να κρατάει τις αποστάσεις από το μαζικό ρεύμα, ώστε να μην εξαρτάται ποτέ από καμιά εφήμερη μόδα!

Αν θέλει κάποιος να κατανοήσει το μέγεθος της καλλιτεχνικής του υπόστασης, πρέπει να προσπαθήσει να κατανοήσει πρώτα το μέγεθος της Αμερικής: από τους πρώτους περιπλανώμενους μπλουζίστες στον φολκ ακτιβισμό του Γούντι Γκάθρι. Από το περιβόητο Great American Songbook στη Φωνή του Αιώνα, το Φρανκ Σινάτρα. Από τον σούπερ σταρ της country, Χανκ Γουίλιαμς, στη γενιά των beatniks. Από τη σκονισμένη γοητεία των western στη βρετανική rock εισβολή που επέστρεφε τα blues στην Αμερική, όπως δεν τα είχε ξανακούσει ποτέ το λευκό ακροατήριο. Από τις αστικές μεγαλουπόλεις στην Κοιλάδα του Θανάτου. Από τα χερσαία σύνορα με το Μεξικό στα θαλάσσια με την Κούβα. Από τα χριστουγεννιάτικα τραγούδια στους σούπερ ήρωες των comics. Από τον JFK στον πρώτο αφροαμερικανό Πρόεδρο. Από την Μεγάλη Περιπέτεια on the road στις απαιτήσεις της οικογενειακής ζωής. Από το μεταπολεμικό Αμερικανικό Όνειρο και τον Ψυχρό Πόλεμο στον 21ο αιώνα και την ψηφιοποίηση των πάντων. Από τον Μπομπ Ντύλαν του “Blowin’ In The Wind” στον Μπομπ Ντύλαν του “Murder Most Foul”. 80 χρόνια ζωής, 60 χρόνια καριέρας, αλλά, όπως έχει γράψει και ο φοβερός συγγραφέας/«λεκτικός τρομοκράτης» Paul Morley, «κάπως νιώθεις ότι τα τραγούδια του Ντύλαν υπήρξαν προτού υπάρξει ο ίδιος».

Το μυστικό του; Όπως όλοι οι μεγάλοι καλλιτέχνες, διαρκώς επαναπροσδιόριζε τον εαυτό του: «μόνον έτσι μπορούσα να ξεφεύγω από το χάος και να πετάω πάνω από αυτό. Μόνον έτσι μπορώ να κάνω αυτά που κάνω, να γράφω τα τραγούδια που γράφω, να τα τραγουδάω και να συνεχίζω να κινούμαι…»

Ο Μπομπ Ντύλαν δεν είναι ένας εθνικός θησαυρός ή ένας πολιτιστικός θεσμός – είναι οι Η.Π.Α. Με τα καλά και τα στραβά του ίδιου και της Αμερικής.

Είναι ο άνθρωπος που το 2006 επέλεξε να ηχογραφήσει 101 ραδιοφωνικές εκπομπές, όλες με θεματικό χαρακτήρα, όλες με αφετηρία την αμερικανική παράδοση και θέματα όπως «Φίλοι & Γείτονες», «Ο Διάβολος», «Τα Όπλα», «Το Baseball», «Η Βίβλος», «Παπούτσια», «Τρένα», «Θάνατος & Φόροι» – όλα γεμάτα τραγούδια που υμνούν αυτά ακριβώς τα θέματα – 100% the american way! Και είναι ίσως οι ωραιότερες ραδιοφωνικές εκπομπές που μπορείτε να ακούσετε και, μάλλον, οι μόνες στην ιστορία που συνδυάζουν ρητά του Αριστοτέλη, στίχους του Όσκαρ Ουάιλντ, προπολεμικά spirituals, μεταπολεμικά bluegrass, χιπ-χοπ και ριθμ εν μπλουζ. Μπορείτε να τα απολαύστε όλα εδώ.

Και, φυσικά, αφού ο Μπομπ Ντύλαν είναι η Αμερική, δεν θα μπορούσε να μην ασχοληθεί και με το μπέρμπον. Προσοχή όμως: δεν έδωσε απλά το όνομά του σε μία ετικέτα, δεν πήρε κάποια χρήματα για να διαφημίσει ένα νέο ή παλιό brand – τι νόημα θα είχε αυτό; Όχι, ο Ντύλαν είχε όραμα για το “πλήρες πακέτο”! Σεβόμενος την παράδοση του Τενεσί, οραματίστηκε έναν πολυχώρο Τεχνών στο Νάσβιλ, την πατρίδα της αμερικανικής μουσικής, και ένα αποστακτήριο που θα στεγάζεται σε μία εκκλησία του 19ου αιώνα.

Αλλά, καθώς, λόγω της πανδημίας, αυτός ο πολυχώρος δεν έχει εγκαινιαστεί ακόμα, ας γυρίσουμε λίγο πίσω τέσσερα χρόνια, όταν ακόμα ο Μπομπ Ντύλαν ή περιόδευε, ή ζωγράφιζε ή φιλοτεχνούσε μεταλλικές κατασκευές. Λάτρης ο ίδιος και του αμερικανικού whiskey αλλά και των τραγουδιών που υμνούσαν την κατανάλωσή του, αποφάσισε το 2017 να κατοχυρώσει το brand “Bootleg Whiskey”, με προοπτική κάποια στιγμή να ρίξει στην αγορά το δικό του απόσταγμα.

Ο επιχειρηματίας Μαρκ Μπουσάλα (Marc Bushala), fan του Μπομπ Ντύλαν και έχοντας ήδη στο ενεργητικό του, τότε, το επιτυχημένο πείραμα του Angels Envy που λανσαρίστηκε το 2006 και μέσα σε μία δεκαετία είχε ήδη διακριθεί ως ένα από τα πλέον premium brand του Kentucky, πήρε την πρωτοβουλία και τον πλησίασε, εξηγώντας του με πάθος γιατί το όνομα “Bootleg Whiskey” θα ήταν λάθος. Όχι μόνο τον έπεισε, αλλά έγινε και ο βασικός συνεργάτης του στο λανσάρισμα του Heaven’s Door, που πραγματοποιήθηκε την άνοιξη του 2018, Στην ομάδα προστέθηκε και ο master distiller Ράιαν Πέρυ (Ryan Perry), που είχε ήδη συλλέξει μοναδικά βαρέλια από τη Βόρειο Αμερική, έπειτα από αναζητήσεις ετών για τα καλύτερα αποστάγματα της χώρας. Όπως λέει ο ίδιος, ο Ντύλαν δεν άφησε τίποτα στην τύχη, συμμετείχε σε όλα τα στάδια, δοκιμής, επιλογής, παραγωγής και φιλοτέχνησε ειδικά για την περίσταση τα εικαστικά που κοσμούν τα τρία βασικά μπουκάλια του Heaven’s Door, όλα με αναφορές σε υλικά & προϊόντα που μπορεί να δει κανείς σε μία τυπική αμερικανική φάρμα ή μάντρες μεταχειρισμένων! «Όταν συναντηθήκαμε», θυμάται ο Πέρυ, «μου ξεκαθάρισε το εξής: «Κοίταξε, πρέπει να καταλάβεις ότι έχω ταξιδέψει πολύ – έχω γυρίσει όλη την Αμερική, αλλά και τις άλλες ηπείρους. Παντού αναζητώ να δοκιμάσω το καλύτερο ουίσκυ που υπάρχει τριγύρω. Έπειτα από τόσα χρόνια, έχω μάθει να ξεχωρίζει το καλό από το… καλύτερο.
Τότε κατάλαβα ότι οφείλαμε να εξασφαλίσουμε το καλύτερο αμερικανικό ουίσκυ γι αυτό το εγχείρημα – αλλιώς δεν θα είχε κανένα νόημα!»

Πριν λίγες ημέρες ανακοινώθηκε μία ειδική Master Blenders’ έκδοση, που θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα, σε συνεργασία με το περίφημο Redbreast από την Ιρλανδία: bourbon 10ετούς ωρίμασης αναπαύτηκε για 15 μήνες σε βαρέλια Redbreast 12 ετών – ακούγεται σίγουρα συναρπαστικό, ενώ ο κοκκινολαίμης που ξεχωρίζει πάνω στο μπουκάλι είναι δημιούργημα, ασφαλώς, του Ντύλαν.
Θυμίζουμε ότι αυτά τα χαρακτηριστικά, μικρά πτηνά, θεωρούνται σύμβολα της καλοτυχίας και της αναγέννησης!

Το βασικό line up του Heaven’s Door, εντούτοις, αποτελείται από τα τρία παρακάτω αποστάγματα:

• Tennessee Straight Bourbon
με ασυνήθιστα υψηλό ποσοστό σίκαλης, αρκετά ρηξικέλευθη προσέγγιση στην παλαίωση σε βαρέλια γαλλικής δρυός και, κόντρα στην παράδοση της Κομητείας του Λίλκολν που θέλει σχεδόν κάθε μπέρμπον να φιλτράρεται μέσα από ξυλάνθρακα σφενδάμου, εδώ αυτό το στάδιο παρακάμπτεται, γεγονός που εξασφαλίζει περισσότερο τη φυσική πικάντικη γεύση της σίκαλης, γεύση που ενισχύεται από το γεγονός ότι ο ένας στους τρεις κόκκους είναι μικρός. Η ωρίμαση, ανεπίσημα, διαρκεί επτά χρόνια.

• Double Barrel Whiskey
μείγμα από τρία διαφορετικά μπέρμπον, το κάθε ένα διαφορετικής παλαίωσης, που αναπαύονται μαζί σε καβουρδισμένα βαρέλια (alligator char) με ένα γλυκό αποτέλεσμα που δεν προδίδει του 50 αλκοολικούς βαθμούς. Αν θα έπρεπε να δοκιμάσετε ένα μόνο, ξεκινήστε από αυτό, αλλά πλησιάστε το όπως θα τείνατε το χέρι αν συναντούσατε (προ covid) τον Μπομπ Ντύλαν: με σεβασμό στον ίδιο και λαχταρώντας να γευτείτε πρώτα το άρωμα της Αμερικής! Σημειωτέον ότι, σύμφωνα με τον ίδιο, «αυτό είναι ένα απόσταγμα που σε κάνει να νιώθεις ότι βρίσκεσαι μέσα σε ένα χώρο όπου τα πάντα είναι φτιαγμένα από ξύλο!»

• Straight Rye Whiskey
εδώ η ιδιαιτερότητα έγκειτα στο ότι το ουίσκι σίκαλης αρχικά αναπαύεται σε καινούρια αμερικανικά βαρέλια και μετά μεταφέρεται σε γαλλικά βαρέλια από δρυ που έχει συλλεχθεί, «καπνιστεί» & στεγνώσει στα βουνά Vosges της Αλσατίας. Προσφέρεται για απολαυστικά Vieux Carré κοκτέηλ!

Η αγαπημένη συνταγή του Μπομπ Ντύλαν για να απολαμβάνετε το ποτό σας; Απλή: «μερικά δάχτυλα» ουίσκυ από το Τενεσί, ίσως πάνω σε λίγο πάγο. Επαναλάβετε, αν κρίνετε ότι είναι απαραίτητο.

Δυστυχώς στη χώρα μας τα Heaven’s Door δεν είναι διαθέσιμα. Ο πιο ασφαλής τρόπος να τα προμηθευτεί κανείς είναι από το γερμανικό οn line store whisky.de, που δεν επιφυλάξει εκπλήξεις στον εκτελωνισμό ή άλλες χρεώσεις πέρα από τις αρχικές.

Σταθήκαμε λίγο περισσότερο στα Heaven’s Door, αφενός επειδή δεν έχουν παρουσιαστεί ποτέ όπως τους αξίζει στη χώρα μας, αφετέρου γιατί είναι ένας σημαντικός σταθμός στη ζωή του Μπομπ Ντύλαν: η ιστορία του μπέρμπον είναι μία Μεγάλη Αμερικανική Ιστορία – και πλέον ο Ντύλαν έχει βάλει τη σφραγγίδα του και σε αυτό το σταθμό!

Αυτός είναι λοιπόν ο σημερινός εορτάζων. Ευφυέστατος. Ταλαντούχος. Πληθωρικός. Με έναν κατάλογο τραγουδιών και δίσκων που περιλαμβάνει όλη την μουσική παράδοση της Αμερικής του 20ου αιώνα. Με τις μεταλλικές κατασκευές του. Τα ποιήματά του. Τους πίνακές του. Ένα Βραβείο Όσκαρ. Τα έξι παιδιά του. Την απουσία του από την τελετή απονομής των βραβείων Νόμπελ! Τη συναυλία του στο γήπεδο του Παναθηναϊκού (28 Ιουνίου 1989), τότε που ανέβηκε στη σκηνή, νομίζω δεν μας χαιρέτησε ποτέ, είμαι σίγουρος ότι δεν μας ευχαρίστησε ούτε μία φορά (παρόλο που χειροκροτάγαμε ένθερμα, καθώς η μπάντα είχε μεγάλα κέφια), ενώ προς το τέλος δεν μπήκε καν στον κόπο να μας ενημερώσει ότι στη σκηνή είχε ανέβει ο… Van Morrison! Αλλά δεν μπορείς να του θυμώσεις ούτε γι αυτό. Γιατί είναι ο Μπομπ Ντύλαν. Και δεν υπάρχει κανένας άλλος 80χρονος στον πλανήτη από τον οποίο έχουμε τόσα πολλά να περιμένουμε αν παραμείνει υγιής για άλλα δέκα και είκοσι χρόνια.

Happy birthday Bob!