Ανεξάρτητοι εμφιαλωτές ουίσκι. Μύθοι και πραγματικότητα.

*του Γιάννη Αικατερινίδη

Ας υποθέσουμε ότι είστε ένας παραδοσιακός φίλος του ουίσκι. Πίνετε πολλά χρόνια ουίσκι και έχετε δοκιμάσει όλα αυτά τα χρόνια πολλές ετικέτες που κυκλοφορούν στην ελληνική αγορά. Άλλες φορές επιλέγετε να το απολαύσετε με πάγο, άλλες με κάποιο αναψυκτικό αλλά όταν βγαίνετε με την παρέα σας και αποφασίζετε να πάτε στο ‘’στέκι’’ σας, θα παραγγείλετε single malt, χωρίς πάγο, γιατί έτσι το απολαμβάνετε περισσότερο και γιατί κάπου έχετε ακούσει ότι το καλό ουίσκι πίνεται σκέτο, άντε με δύο σταγόνες νερό. Έχετε καταλήξει, μετά από τόσα χρόνια, ότι το αγαπημένο σας scotch single malt whisky είναι ένα 12άρι από τα highlands της Σκωτίας που ξέρετε ότι δεν θα σας προδώσει γευστικά και για αυτό και το επιλέγετε. Έχετε δοκιμάσει όμως και τα υπόλοιπα single malt που διαθέτει η κάβα του μαγαζιού και στο σπίτι έχετε σχεδόν πάντα 3-4 φιάλες ουίσκι που τη μια, την πιο ακριβή, την κρατάτε για μια πιο ιδιαίτερη στιγμή. Με τα χρόνια όμως έχετε αποκτήσει και μια επιθυμία να δοκιμάσετε κάτι διαφορετικό, μια άλλη προσέγγιση του αγαπημένου σας αποστακτηρίου και οι εμφιαλώσεις των 18 ή των 21 ετών που έχετε δοκιμάσει είτε σας φάνηκαν ακριβές είτε δεν σας προσέφεραν αυτό που εσείς θέλατε. Αν είστε λοιπόν σε αυτή τη κατηγορία ανθρώπων που έχετε ήδη ολοκληρώσει τη βασική εκπαίδευση στο ουίσκι και θέλετε να κάνετε ένα ακόμα βήμα στην αναζήτηση της γνώσης και σε αυτό το ατελείωτο γευστικό ταξίδι που προσφέρει το νερό της ζωής τότε το παρακάτω κείμενο είναι γραμμένο για εσάς.

Αν πιστεύετε ότι όλα τα βαρέλια που παλαιώνουν σήμερα στις αποθήκες της Σκωτία ανήκουν στα αποστακτήρια τότε με βεβαιότητα μπορώ να σας ενημερώσω ότι κάνετε λάθος. Οι αποσταγματοποιοί πάνω απ’ όλα είναι επιχειρηματίες και πολλές φορές πουλάνε τα βαρέλια τους μόλις το απόσταγμα απομακρυνθεί από τον άμβυκα. Πίσω από αυτή τη λογική υπάρχει ένα ολόκληρο δίκτυο ανθρώπων που εμφιαλώνουν ουίσκι σύμφωνα με τη δική του λογική και ονομάζονται ανεξάρτητοι εμφιαλωτές. Για να γίνω όμως πιο κατανοητός θα πρέπει να κάνουμε εξαρχής κάποιους διαχωρισμούς. Η επίσημη εμφιάλωση, original bottling αγγλιστί, που συχνά την συναντάμε με το αρχικά O.B, αναφέρεται σε ένα ουίσκι που παράγεται σε ένα συγκεκριμένο αποστακτήριο και κυκλοφορεί με το όνομα του αποστακτήριου, όπως λ.χ. Lagavulin 16 years old, The GlenDronach 18 Year Old Allardice, Aberlour A’Bunadh – Batch 61, κ.λ.π

Κάποιες εμφιαλώσεις, δεν αναφέρουν απευθείας το όνομα του αποστακτηρίου αλλά μια επίσημη φίρμα. Κλασικό παράδειγμα είναι το Port Charlotte, μια επίσημη εμφιάλωση του αποστακτηρίου Bruichladdich στο νησί Islay της Σκωτίας ή το Redbreast και το Green Spot που είναι επίσημες εμφιαλώσεις του αποστακτηρίου Midleton, ενώ το Machrie Moor είναι η τυρφώδης εκδοχή του Arran.

Εκτός όμως από τις O.B εμφιαλώσεις υπάρχουν και οι εμφιαλωτές εκείνοι που χρησιμοποιούν ουίσκι άλλων αποστακτηρίων, προκειμένου να βγάλουν ένα καινούριο προϊόν στην αγορά και ακολουθούν δικούς τους τρόπους παλαίωσης ή εμφιάλωσης, με σκοπό να προσεγγίσουν διαφορετικές γευστικές αποδόσεις από τις ήδη υπάρχουσες. Αυτοί λέγονται ανεξάρτητοι εμφιαλωτές ή independent bottlers και συχνά τους συναντάμε με τα αρχικά I.B.

Photo from blog.distiller.com

Τον Οκτώβριο του 1989 όταν ο αείμνηστος Michael Jackson (καμία σχέση με το τραγουδιστή) κυκλοφόρησε τη πρώτη έκδοση του Malt Whisky Companion συμπεριέλαβε στις γευσιγνωστικές του σημειώσεις 122 single malt εμφιαλωμένα από τα ίδια τα αποστακτήρια και 104 από ανεξάρτητους. Από τότε μέχρι σήμερα οι ανεξάρτητοι εμφιαλωτές πολλαπλασιάζονται με γεωμετρική πρόοδο.

Malts of Scotland, The Whisky Agency, Thosop, The Nectar of the Daily Drams, Liquid Sun, Kintra, The Whiskyman, Creative Whisky Company, Old Bothwell, Liquid Treasures, Asta Morris είναι μερικά από τα ονόματα των ‘’σύγχρονων’’ ανεξάρτητων εμφιαλωτών ενώ όλο και πληθαίνουν οι ανεξάρτητες εμφιαλώσεις από γνωστά whisky bar αλλά και γνωστές κάβες σε όλο το κόσμο. Πλέον είναι ‘’must’’ κάθε χώρα να έχει και δικές τις ανεξάρτητες εμφιαλώσεις οι οποίες όπως είναι φυσικό γίνονται ανάρπαστες.

Οι ανεξάρτητοι εμφιαλωτές και η ιστορία τους

Το ουίσκι έχει εξασφαλίσει μια περίοπτη θέση στην ιστορία των αποσταγμάτων, όμως στην πορεία των αιώνων πολλά άλλαξαν. Στο τέλος του 19ου αιώνα τα φθηνά και μαλακά blend μπήκαν σε γυάλινα μπουκάλια και αντικατέστησαν στις παμπ  τα παραδοσιακά malt ουίσκι βαρέλια. Οι κυβερνήσεις χρειάζονταν χρήματα και οι άδειες για την απόσταξη έγιναν δυσβάστακτες οικονομικά για τους αγρότες που μέχρι τότε κατείχαν το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής ουίσκι. Οι παραγωγοί από χιλιάδες κατέληξαν να είναι μερικές εκατοντάδες και οι Σκωτσέζοι αγρότες στράφηκαν στη βιομηχανία των blended ουίσκι. Το γεγονός ότι σήμερα απολαμβάνουμε single malt whisky, το οφείλουμε σε μια μικρή κοινότητα ανθρώπων που συνέχισε να θέλει να πίνει single malt όταν όλοι γύρω τους έπιναν blend. Να σας θυμίσω ότι εκείνες τις εποχές το brand management αλλά και η διάθεση του ποτού ήταν πολύ δαπανηρό σπορ.

Ήταν εκείνη την περίοδο όταν κάποιες μικρές οικογενειακές επιχειρήσεις, άρχισαν δειλά δειλά να αγοράζουν μερικά βαρέλια από γειτονικά αποστακήρια και να τα εμφιαλώνουν με το δικό του λογότυπο στο μπουκάλι.

Η Cadenhead’s, που σήμερα ανήκει στην εταιρεία  J. & A. Mitchell and Co., ιδιοκτήτη του Springbank και του Glengyle distillery, υπερηφανεύεται πως είναι ο παλαιότερος ανεξάρτητος εμφιαλωτής, όμως στη δικιά μου συνείδηση ο σημαντικότερος, είναι ο Gordon and MacPhail. Η εταιρεία ιδρύθηκε το 1895 από το James Gordon και τον John Alexander MacPhail στη καρδιά του Speyside, το Elgin, και μέσα σε ένα χρόνο από την ίδρυσή της ξεκίνησε να εργάζεται εκεί και ο John Urquhart ο οποίος από το 1915 έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του ουίσκι της εταιρείας. Νομίζω πως καλό θα ήταν να αναφέρω ότι η G&M ξεκίνησε σαν ένα παντοπωλείο που πουλούσε κάθε είδους τρόφιμα και ποτά, όπως τσάι, καφέδες, κρασιά και ουίσκι και κατέληξε να είναι σήμερα ένα κυριλέ μπακάλικο με ένα εντυπωσιακό whisky room και πάνω από 1,000 ετικέτες malt ουίσκι προς πώληση.

Μια φιάλη από τη σειρά Connoisseurs Choice της G&M ήταν η δικιά μου πρώτη επαφή με τους ανεξάρτητους εμφιαλωτές.

Ανεξάρτητοι εμφιαλωτές και γιατί να τους επιλέξεις

• Οι ανεξάρτητοι εμφιαλωτές σου δίνουν μια δικιά τους οπτική πάνω σε ένα ουίσκι που το έχεις δοκιμάσει και απλά θα σε ενδιέφερε να δεις πως είναι να παλαιώνει σε διαφορετικά βαρέλια.
• Μέσα από ανεξάρτητους εμφιαλωτές μπορείς να δοκιμάσεις αποστακτήρια που δεν βγάζουν δικές τους εμφιαλώσεις.
• Μέσα από ανεξάρτητους εμφιαλωτές μπορείς να δοκιμάσεις αποστακτήρια που έχουν κλείσει και δεν υπάρχουν στην αγορά διαθέσιμες Ο.Β
• Οι ανεξάρτητοι εμφιαλωτές έχουν κατά κανόνα καλύτερες τιμές ειδικά σε εμφιαλώσεις από 20 ετών και πάνω.
• Οι ανεξάρτητοι εμφιαλωτές σου δίνουν τη δυνατότητα να δοκιμάσεις single cask και cask strength κάτι που τα περισσότερα αποστακτήρια το αποφεύγουν
• Είναι στο DNA των ανεξάρτητων εμφιαλωτών ο πειραματισμός. Ότι πιο περίεργο θέλετε, θα το βρείτε εδώ. Η εταιρεία Stupid Cask για παράδειγμα είχε εμφιαλώσει το Fishky το οποίο είναι ένα single cask Bruichladdich με τελείωμα σε βαρέλι που είχε μέσα ρέγκες. Ναι, σωστά διαβάσατε, ρέγκες.

Βέβαια όπως εύκολα μπορείτε να συμπεράνετε δεν σημαίνει ότι όλες οι ανεξάρτητες εμφιαλώσεις είναι καλές, αλλά σίγουρα αυτό έγκειται στο προσωπικό γούστο του καθενός. Σίγουρα όταν μιλάμε για ανεξάρτητες εμφιαλώσεις ουίσκι μιλάμε και για περιορισμένες φιάλες. Ειδικά όταν είναι single cask τότε τα πράγματα είναι ακόμα πιο δύσκολα αφού υπάρχει η περίπτωση να σας αρέσει πολύ μια φιάλη και να μην μπορείτε να αγοράσετε δεύτερη αφού κάποιες εμφιαλώσεις εξαντλούνται πολύ γρήγορα.

Πολλοί ίσως απορείτε που δεν έχω αναφέρει σημαντικούς και παραδοσιακούς παίκτες στην αγορά των ανεξάρτητων εμφιαλώσεων όπως την αγαπημένη μου Scotch Malt Whiskey Society (SMWS), τη Signatory Vintage L.T.D, τον Ian Macleod, τον Duncan Taylor, το Douglas Laing & Co, την Compass Box, τη Vintage Malt Whiskey Co με τα εξαιρετικά Cooper’s Choice, τους Berry Bros & Rudd και τον θρυλικό πλέον Silvano S Samaroli που έγραψε με χρυσά γράμματα το όνομα του στην ιστορία του ουίσκι τη δεκαετία του ’80. Πραγματικά η λίστα με τους ανεξάρτητους εμφιαλωτές είναι τεράστια και νομίζω ότι ήδη έχουμε γράψει και πολλά. Ας μην ξεχνάμε ότι ένα μεγάλο κομμάτι της μαγείας του ουίσκι είναι η ανακάλυψη.

Ποιο είναι όμως το μέλλον των ανεξάρτητων εμφιαλωτών;

H αγορά έχει αλλάξει πολύ τα τελευταία 20 χρόνια. Τα μεγάλα αποστακτήρια προσπαθούν να βγάλουν εμφιαλώσεις στη λογική των ανεξάρτητων εμφιαλωτών και οι ανεξάρτητοι εμφιαλωτές αγοράζουν ή χτίζουν αποστακτήρια.

Photo from whiskydavid.blogspot.com

Οι τιμές αγγίζουν δυσθεώρητα μεγέθη, κάποιο άνθρωποι είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν μια περιουσία για να αποκτήσουν μια φιάλη ουίσκι και οι Σκωτσέζοι το έχουν καταλάβει αυτό. Όμως όσο και να κοστίζει μια φιάλη ο τελικός κριτής είστε εσείς. Είτε αγοράσουμε ένα single malt από μεγάλο αποστακτήριο είτε από μικρό, cill filtered ή όχι, η γεύση μας δεν μπορεί να ξεγελαστεί.

Πλέον οι μικρές αλλά και οι μεγάλες εταιρείες έχουν τις ίδιες ευκαιρίες. H αγορά θα συνεχίσει να απολαμβάνει το malt που αγαπά και όχι το πολυδιαφημισμένο. Μικρά αποστακτήρiα θα συνεχίσουν να παράγουν εξαιρετικά single malt σε μικρές ποσότητες και οι ανεξάρτητοι εμφιαλωτές θα είναι εκεί να μας τα προσφέρουν.

*Βαπτισμένος εδώ και πολλά χρόνια στο νερό της ζωής, ο Γιάννης Αικατερινίδης παραμένει αγνός λάτρης τριών συστατικών: του νερού, του βυνοποιημένου κριθαριού και της μαγιάς! Το 2009 αποφάσισε να πάρει ένα backpack και να κάνει το πρώτο του ταξίδι στη Σκωτία για να δει πως δημιουργείται το αγαπημένο του απόσταγμα. Από εκείνη τη στιγμή, μέχρι και σήμερα, έχει γυρίσει δεκάδες αποστακτήρια και έχει να μοιραστεί εκατοντάδες ιστορίες γεμάτες τύρφη, μπαχαρικά και νότες εσπεριδοειδών…   Έχει γράψει αρκετά άρθρα για το αγαπημένο του απόσταγμα και εδώ και τρία χρόνια μοιράζεται τις εμπειρίες του στο Giannis Whisky and Travel a.k.a travelandwhisky.eu