Και αν οι Σκωτσέζοι έχουν δίκιο;

*του Γιώργου Ευγενίδη

Ένα από τα πιο γνωστά χαρακτηριστικά των δημοσιογράφων, είναι η σχέση τους με το αλκοόλ. Είναι η φύση της δουλειάς τους τέτοια που, πολλές φορές, για να βγάλουν από πάνω τους την ένταση της ημέρας, πίνουν στο τέλος της ένα ποτηράκι. Ή δύο ή και τρία, αναλόγως την περίσταση.

Δεν θεωρώ ότι ανήκα ποτέ σε αυτή την κατηγορία δημοσιογράφων. Αλλά είχα και έχω καλή σχέση με το αλκοόλ. Μου αρέσει και το χαλαρό ποτό με φίλους, μου αρέσει και το fine drinking. Όταν ζούσα στο εξωτερικό, μου άρεσε να πίνω ένα ποτήρι κρασί με το βραδινό μου και είχα ενθουσιαστεί με το πόσες ετικέτες από διαφορετικά μέρη του κόσμου και σε αρκετά καλές τιμές είχαν τα σούπερ-μάρκετ στο Βερολίνο. Ποτέ, όμως, η σχέση μου με το ποτό δεν είχε δύο συγκεκριμένα χαρακτηριστικά: ποτέ δεν έπινα για να μπορέσω να διασκεδάσω, αντίθετα πολλές φορές διασκεδάζω κάπου και πίνω παράλληλα, και ποτέ δεν θεώρησα εαυτόν εξαρτημένο από το ποτό. 

Στην κεντρική και στη βόρεια Ευρώπη, όμως, τα πράγματα είναι αλλιώς. Εκεί ευδοκιμούν αυτές οι δύο κατηγορίες καταναλωτών αλκοόλ: αυτοί που πίνουν πολύ και συστηματικά, αλλά και αυτοί που πίνουν, προκειμένου να μπορέσουν να διασκεδάσουν. Και τα δύο έχουν μια εξήγηση: στην πρώτη κατηγορία, με βάση έρευνες, έχει αποδειχτεί και μια ταξική χροιά στη σχέση με το ποτό, καθώς είναι πολλοί εκείνοι που προέρχονται από χαμηλά έως και μεσαία εισοδηματικά στρώματα και καταφεύγουν πολλάκις στο (φθηνό) ποτό, κυρίως για να ξεφύγουν από την καθημερινότητά τους. Όσο για όσους πίνουν για να διευκολύνουν το socializing, αρκεί να επισκεφθείτε μια από αυτές τις χώρες και να διαπιστώσετε τη διαφορά, κατά τα άλλα εξαιρετικών, ανθρώπων τις ώρες που είναι νηφάλιοι και τις ώρες που έχουν χαλαρώσει, έχοντας πιει 2-3 ποτήρια.

Αλκοόλ και Σκωτία

Από τις αρχές του Μαΐου, όμως, η Σκωτία εφαρμόζει δια νόμου ένα πρωτοποριακό μέτρο: καθιερώνει ελάχιστη τιμή ανά μονάδα αλκοόλ, ώστε να χτυπήσει τα φθηνότερα ποτά, τα οποία καταναλώνουν υπερβολικά πολλοί Σκωτσέζοι, κυρίως χαμηλότερων εισοδημάτων. Η ουσία του μέτρου είναι η εξής: αυτοί που έχουν χρήματα, θα έχουν πάντα πρόσβαση σε αλκοόλ και κατά βάση καλής ποιότητας. Αυτοί, όμως, που προέρχονται από τα χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα και κατέφευγαν σε φθηνές μεν, ποιοτικά κάκιστες επιλογές, καταναλώνοντας μεγάλες ποσότητες αλκοόλ, είτε θα το μειώσουν είτε θα πέσουν σε ακόμα μεγαλύτερη ένδεια. Όπως καταγράφει ο Nick Cohen σε ένα ενδιαφέρον άρθρο του στην Guardian, το μέτρο δεν στοχεύει τους μετριοπαθείς καταναλωτές αλκοόλ, αλλά ένα περίπου 5% του πληθυσμού που έχει σοβαρό πρόβλημα εξάρτησης και προέρχεται εν πολλοίς από τα χαμηλότερα στρώματα. 

Το ότι το μέτρο δεν έχει ταξική, αλλά αντίθετα προληπτική χροιά, επιβεβαιώνεται και από ένα ακόμα γεγονός: παρά το ότι καθιερώνεται η ελάχιστη τιμή ανά μονάδα αλκοόλ, δεν αυξάνεται ο φόρος που εισπράττει το κράτος από την κατανάλωση αλκοολούχων. Δεν πρόκειται, συνεπώς, για ένα εισπρακτικό μέτρο, αλλά για ένα μέτρο αντιμετώπισης μιας προβληματικής εξάρτησης. To μέτρο που εφαρμόζει πιλοτικά η Σκωτία, δε, ετοιμάζεται να υιοθετήσει από του χρόνου και η Ουαλία, ενώ συζήτηση υπάρχει και στην Αγγλία, καίτοι χωρίς να έχουν ληφθεί αποφάσεις. 

Ένα ερώτημα που επικρέμαται, πάντα, γύρω από την κατανάλωση του αλκοόλ, είναι, αν η υγιής σχέση μαζί του έχει ποιοτικά ή ποσοτικά χαρακτηριστικά. Απαντήσεις και προσεγγίσεις, υπάρχουν πολλές, αλλά σε ένα συμφωνούν σχεδόν όλοι: αν πίνεις και πολύ και κακό ποτό (όπως είναι συνήθως τα φθηνότερα), τότε ο κίνδυνος είναι σημαντικός. Και, επειδή το αλκοόλ δεν είναι ένα σύνηθες προϊόν, αλλά με άμετρη χρήση συνδέεται οργανικά με επιβλαβή εξάρτηση, η κρατική μέριμνα στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν ισοδυναμεί με κρατικό πατερναλισμό. Αρκεί, η προσέγγιση, όπως το κάνει περίπου η Σκωτία, να μην είναι εισπρακτική, αλλά αντίθετα προληπτική και συνδυαστική με μια grand–scale καμπάνια ενημέρωσης του πληθυσμού. 

Σε αυτή την περίπτωση, έχει νόημα. 

*Ο Γιώργος Ευγενίδης είναι απλός φίλος του (καλού) αλκοόλ. Κατά τα άλλα, πολιτικός συντάκτης του ομίλου της Liquid Media(Reader.gr, Insider.gr) και της εβδομαδιαίας εφημερίδας «Το Παρασκήνιο»