Αλκοόλ και μουσική – μουσική και αλκοόλ

του Γιώργου Μυζάλη*

Αν δεχτούμε ότι η μουσική είναι η τέχνη εκείνη που αφορά, περισσότερο από κάθε άλλη, στην πλειοψηφία του κοινού, θα πρότεινα να αποδεχτούμε και την άρρηκτη σχέση της με το αλκοόλ. Με το αλκοόλ και τις ουσιές γενικότερα. Τις ουσίες και τα οινοπνεύματα, που λέει και το τραγουδάκι.

Αμέτρητα είναι τα τραγούδια που έχουν αναφορές, έμμεσες ή άμεσες, στο αλκοόλ και στις θετικές και αρνητικές συνέπειές του. Το θέμα έχει απασχολήσει πολλούς μελετητές του τραγουδιού και προ ετών(2007), παρουσιάστηκε μια σπουδαία μουσική παράσταση – αναδρομή στη σχέση του τραγουδιού με τις διάφορες ουσίες, στο Ηρώδειο με τη συμμετοχή πολλών καλλιτεχνών και μπροστάρη το Γιώργο Νταλάρα.

Ανατρέχοντας κανείς στην παγκόσμια μουσική παραγωγή, θα βρει πλείστες όσες  αναφορές για το ποτό, το τσιγάρο, τις ναρκωτικές ουσίες και άλλα νόμιμα και παράνομα εξαρτησιογόνα. Στο πλαίσιο αυτού του κειμένου, το πρώτο παράδειγμα που μου έρχεται στο μυαλό είναι το αγαπημένο τραγούδι του αγαπημένου τραγουδοποιού Λουκιανού Κηλαηδόνη, που πρωτοκυκλοφόρησε το 1986 στο δίσκο «Τραγούδια για κακά παιδιά», ένα από τα πιο παλιά και αγαπημένα βινύλλια της συλλογής μου. Θέλοντας λοιπόν να «καλοπιάσω» τον ιδιοκτήτη ετούτης της ιστοσελίδας, αλλά και να τον ευχαριστήσω για τη φιλοξενία, ξεκινώ με αυτό τη μικρή μου «βόλτα» στα τραγούδια που γεφυρώνουν τη σχέση της μουσικής με το αλκοόλ και τις ουσίες. Στα cocktails λέμε ναι, λοιπόν.

Αν πάρουμε τα πράγματα από πιο παλιά, προσπερνώντας το χρονικό άλμα του «καλοπιάσματος» του bitterbooze,  θα βρούμε αναφορές στο αλκοόλ σε όλο το φάσμα της μουσικής δημιουργίας. Ποιος δεν ξέρει το «Τελευταίο Τραμ» του 1948 σε μουσική Μιχάλη Σουγιούλ και στίχους των Αλέκου Σακελλάριου και Χρήστου Γιαννακόπουλου: «Εσούρωσα κι αργήσαμε…».

Οι ίδιοι συντελεστές γράφουν, τέσσερα χρόνια αργότερα (1952), και το εμβληματικό «Άλα» με την εξαιρετική ρίμα των στιχουργών (άλα – μπουκάλα).

Το συγκεκριμένο τραγούδι πρωτοακούστηκε στην ταινία του Αλέκου Σακελλάριου με τίτλο «Ένα βότσαλο στη λίμνη», με τον αξέχαστο Βασίλη Λογοθετίδη στον πρωταγωνιστικό ρόλο.

Ακόμα πιο παλιά(1936), ο αδικοχαμένος ομορφάντρας του ρεμπέτικου Ανέστης Δελιάς γράφει για τη «Σούρα και τη μαστούρα» αναφερόμενος σε «δυο ποτηριές εφετινό».

Το κρασί πρωταγωνιστεί, είτε αναφέρεται ξεκάθαρα, είτε εννοείται, στη στιχουργία των παλαιών. Η μπουκάλα περιέχει συνήθως κρασί. Ούτως ή άλλως στην προπολεμική ελληνική κοινωνία το κρασί κυριαρχεί. Μεταπολεμικά έκαναν την εμφάνισή τους, με ολοένα και αυξανόμενη συχνότητα, τα ποτά στα τραπέζια των Ελλήνων ή στα κέντρα διασκέδασης. Όταν το 1939 η Σωτηρία Ιατρίδου γράφει το «Ακόμα ένα ποτηράκι», αναφέρεται κι εκείνη στο κρασί.

Ο Σωκράτης Μάλαμας στον δίσκο του με τίτλο «Κύκλος» (1993) γράφει το «Τραγούδι του Μεθυσμένου»: «ίσως μ΄αφήσει το κρασί να δω του κόσμου την αυλή».

Το 2000, ο Σωκράτης Μάλαμας πάλι, μελοποιώντας εμπευσμένους στίχους του Θανάση Παπακωνσταντίνου, φτιάχνει ένα από τα καλύτερα τραγούδια του, το «Χαμένο ρούχο», ένα τραγούδι που ξεσηκώνει πάντοτε τα ακροατήριά του και πρωτοσυμπεριλήφθηκε στο δίσκο «Ο φύλακας και ο βασιλιάς»: «στην κολυμπήθρα ρίξανε νερό αλκοολούχο και τ’ όνομα που μου ‘δωσαν ήταν χαμένο ρούχο».

Ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου,  στο δίσκο του «Λάφυρα» (1998), δια στόματος Μελίνας Κανά, μας χαρίζει ένα εξαιρετικό τραγούδι: «Βάλε κρασί στου φίλου το ποτήρι κι η μοναξιά ας κάνει χαρακίρι».

Το 1991 και στο δίσκο «Χρόνια πολλά», ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου τραγουδά σε δικούς του στίχους και μουσική του Χριστόφορου Κροκίδη το «Γεια σου»: «Βάλε μου ακόμα ένα διπλό».

Αναφορές στο ποτό βρίσκουμε λοιπόν σε όλο το εύρος της μουσικής δημιουργίας. Από τα δημοτικά τραγούδια μέχρι τα νησιώτικα και από τη ροκ μέχρι το έντεχνο. Το αλκοόλ όμως, τις περισσότερες φορές, δίνει το παρόν ακόμα και αν δεν αναφέρεται στους στίχους του τραγουδιού. Δεν μπορώ να φανταστώ καλοκαιρινή συναυλία, σε ανοιχτό θέατρο, χωρίς μια παγωμένη μπύρα στο χέρι. Δεν μπορώ να διανοηθώ ότι θα ακούσω τον αγαπημένο μου καλλιτέχνη σε μια μουσική σκηνή το χειμώνα, χωρίς ποτό. Δεν ξέρω πως μπορεί να στηθεί ένα αυτοσχέδιο γλέντι σε ένα σπίτι, αν δεν υπάρχουν ρακές, τσίπουρα και λοιπά οινοπνευματώδη. Και δε μπορώ να κάτσω στη φιλόξενη αυλή του «Σπιτιού», αν δεν πιω ένα Zombie από τα χεράκια του αγαπημένου μου bartender Γιάννη Κοροβέση. Διαφωνείτε;

Γιώργος Μυζάλης

Υ.Γ.1.  Τα μουσικά παραδείγματα που παρατέθηκαν στο παρόν κείμενο είναι σταγόνα στον ωκεανό. Θα είχε μεγάλο ενδιαφέρον, όμως, να παραθέσετε κι εσείς τα δικά σας στα σχόλια του κειμένου. Ρεπερτοριακός περιορισμός δεν υπάρχει προφανώς. Αναμένω τις επιλογές σας.

Υ.Γ.2. Σύμφωνα με μια πρόσφατη έρευνα (;) επιστημόνων από την Ολλανδία η δυνατή μουσική οδηγεί τους ακροατές της στην τάση προς το αλκοόλ, το σεξ και τα ναρκωτικά.  http://www.inews.gr/117/erevna–i-dynati-mousiki-ferneisex-narkotika-kai-poto.htm

Με τη σύμφωνη γνώμη του παλιού μας πρωθυπουργού – του Γιωργάκη ντε! – λοιπόν: Δυνάμωσέ το!

*Ο Γιώργος Μυζάλης από τότε που θυμάται τον εαυτό του ασχολείται με τη μουσική. Ως ακροατής, μουσικός, μουσικολόγος, κριτικός. Θεωρεί σημαντικότερη, των παραπάνω, την ιδιότητα του ακροατή.

Ξεκίνησε να αρθρογραφεί στο διαδίκτυο το 1998, στο περίφημο Babylon. (όταν ακόμα κατά τη διάρκεια της σύνδεσης με το ίντερνετ, από το θόρυβο που έκανε το modem, χρειαζόσουν ντουντούκα για να μιλήσεις με το διπλανό σου). Έκτοτε πέρασε από διάφορα μουσικά και μη sites (e-tetradio, protagon, billboard κ.α.) και αρκετά έντυπα και εφημερίδες. Αυτό τον καιρό είναι αρχισυντάκτης στο www.e-tetradio.gr

Παράλληλα με όλα αυτά εργάστηκε για ένα φεγγάρι στη δισκογραφία (Virgin Records), σπουδάζοντας παράλληλα. Τελείωσε το Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Στο ίδιο πανεπιστήμιο ολοκλήρωσε και ένα μεταπτυχιακό σχετικό με την ανθρωπολογία της μουσικής και τώρα εκπονεί τη διδακτορική του διατριβή με θέμα το πολιτικό τραγούδι. Είναι, μάλλον, από τους λίγους – τυχερούς – ανθρώπους που εργάζονται πάνω στο αντικείμενο των σπουδών του, καθότι, παράλληλα με τις προαναφερθείσες ασχολίες του, είναι και διευθυντής του Αρχείου Ελληνικής Μουσικής της Α.Ε.Π.Ι. (Ελληνική εταιρεία για την προστασία της Πνευματικής Ιδιοκτησίας).

Στην καθημερινότητά του τρέχει, μεταφορικά και κυριολεκτικά, καθότι από το 2007 ασχολείται και με τους αγώνες δρόμου μεγάλων αποστάσεων. Τρέχει ακούγοντας μουσική πάντα, ή ακούει μουσική τρέχοντας, αν προτιμάτε.